મહિલાઓના ખાતામાં નાણા; રાજ્યો પર 1.5 લાખ કરોડનો બોજ

ચૂંટણી સમયે સરકાર તેની પાર્ટીની જીત સુનિશ્ચિત કરવા માટે ઘણા વચનો આપે છે. જ્યારે રાજ્યમાં કોઈપણ ચૂંટણી આવવાની હોય છે, ત્યારે ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (DBT) જેવી ઘણી યોજનાઓની જાહેરાત કરવામાં આવે છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) એ આ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. SBIનું કહેવું છે કે આવી યોજનાઓનો બોજ રાજ્યોના બજેટ પર પડે છે.રાજ્યના બજેટ પર યોજનાઓની અસર તાજેતરમાં મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડમાં ચૂંટણી યોજાઈ હતી.

આ સમયગાળા દરમિયાન, મહિલાઓ માટે સીધી લાભ ટ્રાન્સફર યોજનાઓ જાહેર કરવામાં આવી હતી, જે રાજ્યની ચૂંટણી વ્યૂહરચનાનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. આનો ફાયદો પક્ષોને થયો અને સરકારો પણ બની, પરંતુ દબાણ રાજ્યના બજેટ પર હતું. એસબીઆઈના એક રિપોર્ટ અનુસાર, ચૂંટણી દરમિયાન આઠ રાજ્યોમાં આ યોજનાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, જેનો કુલ ખર્ચ 1.5 લાખ કરોડ રૂૂપિયાથી વધુ છે. આ રકમ રાજ્યોની આવકના 3-11 ટકા છે.

યોજનાઓ પાછળ વાર્ષિક કરોડો રૂૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવે છેઅહેવાલમાં રાજ્યોમાં ચલાવવામાં આવી રહેલી
યોજનાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જેમ કે કર્ણાટકમાં ગૃહ લક્ષ્મી યોજના, જેના પર સરકારે વાર્ષિક રૂૂ. 28,608 કરોડનો ખર્ચ કરવો પડે છે. આ કર્ણાટકની આવકના 11 ટકા છે. આ રીતે, લક્ષ્મી ભંડાર યોજના પશ્ચિમ બંગાળમાં ચાલે છે, જેના પર વાર્ષિક ખર્ચ 14,400 કરોડ રૂૂપિયા છે. આ કુલ આવકના 6 ટકા છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ યોજનાઓ સરકારને સમર્થન આપે છે અને મહિલાઓને આત્મનિર્ભર પણ બનાવે છે, તેમ છતાં રાજ્યોએ તેમની જાહેરાત કરતા પહેલા રાજકોષીય ખાધ પર ધ્યાન આપવું જોઈએ.

ચિંતા વ્યક્ત કરતા સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ પણ કહ્યું છે કે જો ચૂંટણી પહેલા DBT  જેવી યોજનાઓની જાહેરાતનો આ જ ટ્રેન્ડ ચાલુ રહેશે તો ભવિષ્યમાં તેનું દબાણ કેન્દ્ર સરકાર પર પડી શકે છે. રિપોર્ટમાં યુનિવર્સલ ઈન્કમ ટ્રાન્સફર સ્કીમ અપનાવવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે.

ઓડિશાની આર્થિક હાલત ટનાટન, પંજાબની સૌથી ખરાબ: ગુજરાત ટોપ ફાઇવ રાજ્યોમાં

નીતિ આયોગે 18 મોટા રાજ્યોનો રાજકોષીય આરોગ્ય સૂચકાંક બહાર પાડ્યો છે. એ સૂચકાંક જીડીપી, વસ્તી વિષયક, જાહેર ખર્ચ, આવક અને નાણાકીય સ્થિરતામાં તેમના હિસ્સાના આધારે રાજ્યોને રેન્ક આપે છે. નાણાકીય વર્ષ 2022-23ના વિશ્ર્લેષણના આધારે પંજાબ આ ઇન્ડેક્સમાં સૌથી નીચે છે. અન્ય નીચેના પાંચ રાજ્યોમાં આંધ્રપ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ, કેરળ અને હરિયાણાનો સમાવેશ થાય છે. રિપોર્ટ અનુસાર, પંજાબ ખર્ચની ગુણવત્તા, રાજકોષીય શિસ્ત અને દેવું સૂચકાંકની દ્રષ્ટિએ સૌથી ખરાબ પ્રદર્શન કરે છે, જ્યારે તે આવક સંગ્રહ અને દેવું ટકાઉપણુંમાં થોડું સારું ધરાવે છે. તે જ સમયે, ઓડિશાએ ડેટ ઇન્ડેક્સ અને ડેટ સસ્ટેનેબિલિટીમાં સૌથી વધુ રેન્કિંગ મેળવ્યું છે. આ ઇન્ડેક્સ પાંચ મુખ્ય સૂચકાંકો પર આધારિત છે, જેમાં ખર્ચની ગુણવત્તા, આવકની વસૂલાત, રાજકોષીય શિસ્ત, દેવું સૂચકાંક અને દેવું ટકાઉપણું. ડેટા મુખ્યત્વે કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ (ઈઅૠ) પાસેથી લેવામાં આવે છે.

ઓડિશા 67.8 પોઈન્ટ સાથે ટોચ પર છે, જ્યારે પંજાબ માત્ર 10.7 પોઈન્ટ સાથે તળિયે રહ્યું છે. ટોચના પાંચ રાજ્યોમાં ઓડિશા પછી છત્તીસગઢ, ગોવા, ઝારખંડ અને ગુજરાત આવે છે. તે જ સમયે, મહારાષ્ટ્ર અને ઉત્તર પ્રદેશ પણ ટોચના પ્રદર્શન કરનારાઓમાં સામેલ છે. અહેવાલ એ પણ દર્શાવે છે કે ઓડિશા, છત્તીસગઢ અને ગુજરાત જેવા રાજ્યો સતત સારું પ્રદર્શન કરી રહ્યા છે, જ્યારે પંજાબ, કેરળ અને પશ્ચિમ બંગાળ છેલ્લા નવ વર્ષથી નબળી નાણાકીય સ્થિતિમાં છે.