પોરબંદર દુર્ધટનામાં ટેક્નિકલ ખામી, દેશભરમાં 330 ‘ધ્રુવ’ હેલિકોપ્ટર પર પ્રતિબંધ

ભારતીય સશસ્ત્ર દળો મોટા સંકટનો સામનો કરી રહ્યા છે કારણ કે લગભગ 330 ધ્રુવ એડવાન્સ લાઇટ હેલિકોપ્ટર લાંબા સમયથી ગ્રાઉન્ડેડ છે. આનાથી લશ્કરી કામગીરી, ખાસ કરીને સપ્લાય ફ્લાઇટ્સ અને ફોરવર્ડ વિસ્તારોમાં રિકોનિસન્સ મિશન પર ગંભીર અસર પડી છે. ભારતીય સશસ્ત્ર દળો પહેલેથી જ 350 જૂના સિંગલ-એન્જિન ચેતક અને ચિતા હેલિકોપ્ટરના કાફલા સાથે ઝઝૂમી રહી છે જે ખરાબ સ્થિતિમાં છે અને વારંવાર ક્રેશ થવાની સંભાવના છે.
આ ધ્રુવ હેલિકોપ્ટરને ભારતીય સેના, વાયુસેના, નેવી અને કોસ્ટ ગાર્ડની કરોડરજ્જુ માનવામાં આવે છે. આ હેલિકોપ્ટર ચીન અને પાકિસ્તાનની સરહદો સાથે આગળના વિસ્તારોમાં ટકાવવાની ફ્લાઇટ્સ, દેખરેખ, જાસૂસી, શોધ અને બચાવ કામગીરીમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. પરંતુ છેલ્લા ત્રણ મહિનાથી આ તમામ ઝુંબેશમાં ભારે અવરોધો આવી રહ્યા છે.

ધ્રુવ હેલિકોપ્ટર પર સૌથી વધુ નિર્ભર ભારતીય સેના છે, જેની પાસે 180 થી વધુ ALH છે, જેમાં રુદ્રના 60 સશસ્ત્ર સંસ્કરણો છે. એરફોર્સ પાસે 75, નેવી પાસે 24 અને કોસ્ટ ગાર્ડ પાસે 19 ALH છે. આ 5.5 ટનના હેલિકોપ્ટરને 2002 થી સામેલ કરવામાં આવ્યા છે અને તે લશ્કરી કામગીરીનો મુખ્ય આધાર છે. 2023-24માં આ વિમાનો સાથે સેના એકલા 40,000 કલાકની ઉડાન ભરશે.

આ વર્ષે 5 જાન્યુઆરીએ ગુજરાતના પોરબંદરમાં કોસ્ટ ગાર્ડના હેલિકોપ્ટરના ક્રેશ બાદ ધ્રુવ હેલિકોપ્ટરનું ગ્રાઉન્ડિંગ શરૂૂ થયું હતું. આ દુર્ઘટનામાં બે પાઈલટ અને એક એરક્રુ ડાઈવરનું મોત થયું હતું. ત્યારથી, તમામ ALH હેલિકોપ્ટર ગ્રાઉન્ડ થઈ ગયા છે. તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે ક્રેશ થયેલા હેલિકોપ્ટરમાં સ્વેશપ્લેટ ફ્રેક્ચરની સમસ્યા હતી, જેના કારણે પાઇલોટ્સે નિયંત્રણ ગુમાવ્યું હતું. અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે અન્ય ALH હેલિકોપ્ટરમાં પણ સામગ્રીની નિષ્ફળતાના સમાન સંકેતો મળી આવ્યા હતા. જો કે, ઇંઅક હજુ સુધી આ ખામીના મૂળ કારણને સમજાવવામાં સક્ષમ નથી.

હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડ એ સમસ્યાની તપાસ કરવા માટે ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ (ઈંઈંજભ), બેંગલુરુની મદદ માંગી છે અને તે એપ્રિલના અંત સુધીમાં તેનો રિપોર્ટ સબમિટ કરશે. અધિકારીઓનું કહેવું છે કે કાફલાને ફરીથી ઉડાન ભરવામાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ મહિનાનો સમય લાગી શકે છે.

અકઇંના ગ્રાઉન્ડિંગથી હેલિકોપ્ટરની પહેલેથી જ તીવ્ર અછત વધુ ઊંડી થઈ ગઈ છે. સશસ્ત્ર દળોએ આગામી 10-15 વર્ષમાં વિવિધ વર્ગોના 1,000 નવા હેલિકોપ્ટરની જરૂૂરિયાત વ્યક્ત કરી છે. તેમાં 484 લાઇટ યુટિલિટી હેલિકોપ્ટર (કઞઇં) અને 419 મલ્ટી-રોલ હેલિકોપ્ટરનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ ઇંઅક દ્વારા આ પ્રોજેક્ટ્સમાં સતત વિલંબ થઈ રહ્યો છે. જો કે, ગયા મહિને ઇંઅક સાથે થયેલા રૂૂ. 62,700 કરોડના સોદા હેઠળ, 156 પ્રચંડ લાઇટ કોમ્બેટ હેલિકોપ્ટર 2028 અને 2033 ની વચ્ચે ડિલિવર થવાની અપેક્ષા છે.