રાજયોને પોતાના વિસ્તારમાં નીકળતા ખનીજ પર ટેકસ ઉઘરાવવાની સત્તા: સુપ્રીમ કોર્ટ

અગાઉ 7 જજની બંધારણીય બેંચનો ચુકાદો 8-1ની બહુમતીથી પલટાવ્યો, આ મામલે ખાણ-ખનિજ કંપની, રાજય-કેન્દ્ર સહિત 86 અપિલ પેન્ડિંગ હતી

સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે ચુકાદો આપ્યો હતો કે રાજ્યોને ખાણો અને ખનિજ ધરાવનારી જમીનો પર કર લાદવાની બંધારણીય સત્તા છે.મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની નવ ન્યાયાધીશોની સર્વોચ્ચ અદાલતની બેન્ચે 8-1ની બહુમતીથી ઠરાવ્યું હતું કે ખનીજ પર ચૂકવવાપાત્ર રોયલ્ટી ટેક્સની ગણાય નહીં.
મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડી વાય ચંદ્રચુડે જણાવ્યું હતું કે બંધારણની સૂચિ ઈંઈં ની એન્ટ્રી 50 હેઠળ ખનિજ અધિકારો પર ટેક્સ લગાવવાની સત્તા સંસદ પાસે નથી. બંધારણની સૂચિ ઈંઈં ની એન્ટ્રી 50 ખનિજ વિકાસ સંબંધિત કાયદા દ્વારા સંસદ દ્વારા લાદવામાં આવેલી કોઈપણ મર્યાદાઓને આધિન ખનિજ અધિકારો પરના કરને લગતી છે. મુખ્ય ન્યાયાધીશે એ પણ નોંધ્યું હતું કે કોર્ટનો 1989ની સાત ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચનો ચુકાદો, જેણે રોયલ્ટીને ટેક્સ તરીકે ગણાવ્યો હતો, તે ખોટો હતો. બેન્ચે બે અલગ-અલગ ચુકાદા આપ્યા હતા, જેમાં જસ્ટિસ બી વી નાગરથનાએ અસંમત હતા.

બેન્ચે ખનીજ પર ચૂકવવાપાત્ર રોયલ્ટી એ માઈન્સ એન્ડ મિનરલ્સ (ડેવલપમેન્ટ એન્ડ રેગ્યુલેશન) એક્ટ, 1957 હેઠળ કર છે કે કેમ તે અંગેના અત્યંત વિવાદાસ્પદ પ્રશ્નને સંબોધિત કર્યો હતો અને જો એકલા કેન્દ્ર પાસે આવી વસૂલાત લાદવાની સત્તા છે અથવા તો રાજ્યો પાસે પણ સત્તા છે. તેમના પ્રદેશોમાં ખનિજ ધરાવનારી જમીન પર કર લાદવા માટે.

માઇનિંગ કંપનીઓ, ઙજઞત અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા દાખલ કરાયેલી 86 અપીલની બેચ પર વિવિધ ઉચ્ચ અદાલતો દ્વારા વિરોધાભાસી નિર્ણયો આવ્યા બાદ આ મુદ્દો ઉભો થયો હતો. ઈન્ડિયા સિમેન્ટ્સ લિમિટેડ વિ.માં 1989ના સાત જજની બેન્ચના ચુકાદા વચ્ચેની વિસંગતતાને કારણે આ મામલો મોટી નવ જજની બેન્ચને મોકલવામાં આવ્યો હતો.

તમિલનાડુ રાજ્ય, જેણે રોયલ્ટીને ટેક્સ ગણાવ્યો હતો અને 2004માં પશ્ચિમ બંગાળ વિ. કેસોરામ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ રાજ્યમાં પાંચ જજોની બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો હતો, જેમાં જણાવ્યું હતું કે 1989ના ચુકાદામાં ટાઇપોગ્રાફિકલ ભૂલ હતી અને તે રોયલ્ટી ન હતી.