તેલ ઉત્પાદક દેશો રૂપિયામાં વેપાર કરવા તૈયાર નથી
ભારતીય ચલણમાં વ્યાપાર થાય તે માટે કેન્દ્રિય નેતાગીરી તમામ પ્રયાસો કરી રહી છે આમ છતાય તેલ સિવાયની અન્ય ચીજોના અપવાદને બાદ કરતા ક્રૂડ ઓઇલના મોટાભાગના ઉત્પાદક દેશો ભારતીય રૂપિયામાં વ્યાપાર કરવા તૈયાર ન હોવાનું તેલ મંત્રાલયે સંસદીય સ્થાપી સમિતિને જણાવ્યું હતું.
આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર પ્રથા મુજબ ક્રૂડ ઓઈલની આયાત માટેના તમામ કરારો માટે ડિફોલ્ટ ચુકવણી ચલણ યુએસ ડોલર છે. જો કે, ભારતીય ચલણનું આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ કરવા માટે, ભારતીય રિઝર્વ બેંકે 11 જુલાઈ, 2022 ના રોજ, આયાતકારોને રૂૂપિયા અને નિકાસકારોને રૂૂપિયામાં ચૂકવણી કરવાની મંજૂરી આપી. જ્યારે કેટલાક પસંદગીના દેશો સાથે બિન-તેલ વેપારમાં થોડી સફળતા મળી છે, ત્યારે તેલ નિકાસકારો દ્વારા રૂૂપિયો સતત દૂર રહે છે.
નાણાકીય વર્ષ 2022-23 દરમિયાન, તેલ ઙજઞત દ્વારા કોઈ ક્રૂડ ઓઈલની આયાત ભારતીય રૂૂપિયામાં સેટલ થઈ ન હતી. ક્રૂડ ઓઈલ સપ્લાયર્સ (યુએઈના ADNOK સહિત) પસંદગીના ચલણમાં ભંડોળના રિપેટ્રિએશન (પ્રત્યાવર્તન) પર તેમની ચિંતા વ્યક્ત કરવાનું ચાલુ રાખે છે અને વિનિમય વધઘટના જોખમો સાથે ભંડોળના રૂૂપાંતર સાથે સંકળાયેલા ઊંચા વ્યવહારિક ખર્ચને પણ પ્રકાશિત કરે છે.મંત્રાલય, જેની સબમિશન સમિતિના અહેવાલનો ભાગ છે જે ગયા અઠવાડિયે સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવી હતી, જણાવ્યું હતું કે ઇન્ડિયન ઓઇલ કોર્પોરેશન (આઇઓસી) એ જાણ કરી છે કે ક્રૂડ ઓઇલના સપ્લાયર્સ આઇઓસીને વધારાના વ્યવહારિક ખર્ચો પસાર કરે છે તે કારણે તેને ઉચ્ચ વ્યવહાર ખર્ચ થાય છે.
આરબીઆઇએ જણાવ્યું હતું કે, ગયા વર્ષે પાર્ટનર ટ્રેડિંગ ક્ધટ્રીમાં રૂૂપિયા વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટ્સ ખોલવાની મંજૂરી આપી હતી. આ મિકેનિઝમ હેઠળ, આ મિકેનિઝમ દ્વારા આયાત કરતા ભારતીય આયાતકારોએ ભારતીય રૂૂપિયામાં ચુકવણી કરવી પડશે જે વિદેશી વિક્રેતા પાસેથી માલ અથવા સેવાઓના પુરવઠા માટેના ઇન્વોઇસની સામે ભાગીદાર દેશની સંવાદદાતા બેંકના વિશેષ વોસ્ટ્રો ખાતામાં જમા કરવામાં આવશે.
મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે, સપ્લાયર્સ આ સંદર્ભે નિયમનકારી માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરે છે તેના આધારે ક્રૂડ ઓઇલ માટે ચૂકવણી ભારતીય રૂૂપિયામાં કરી શકાય છે. હાલમાં, રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ અને ઓઇલ PSUs પાસે ક્રૂડ ઓઇલના સપ્લાય માટે ભારતીય ચલણમાં ખરીદી કરવા માટે કોઈપણ ક્રૂડ ઓઇલ સપ્લાયર સાથે કરાર નથી. ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો ઉર્જા ઉપભોક્તા છે. તેનું સ્થાનિક ઉત્પાદન તેની જરૂૂરિયાતોના 15 ટકા કરતાં ઓછું પૂરું કરે છે, દેશ બાકીના ક્રૂડ ઓઇલની આયાત કરે છે, જે રિફાઇનરીઓમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલ જેવા ઇંધણમાં રૂૂપાંતરિત થાય છે.
2022-23 (એપ્રિલ 2022 થી માર્ચ 2023) ના નાણાકીય વર્ષમાં, ભારતે 232.7 મિલિયન ટન ક્રૂડ ઓઇલની આયાત પર યુએસડી 157.5 બિલિયનનો ખર્ચ કર્યો હતો.
ઇરાક, સાઉદી અરેબિયા, રશિયા અને યુએઇ તેના સૌથી મોટા સપ્લાયર હતા.
તેમાંથી 141.2 મિલિયન ટન મધ્ય પૂર્વમાંથી આવ્યા હતા, જે તમામ પુરવઠાના 58 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ભારતે એપ્રિલથી નવેમ્બર વચ્ચે 113.4 અબજ ડોલરમાં 152.6 મિલિયન ટન ક્રૂડ ઓઇલની આયાત કરી હતી.
ભારતનો વપરાશ લગભગ 5.5-5.6 મિલિયન બેરલ પ્રતિ દિવસ હશે. તેમાંથી, અમે દરરોજ લગભગ 4.6 મિલિયન બેરલની આયાત કરીએ છીએ, જે વિશ્વના એકંદર તેલના વેપારના લગભગ 10 ટકા છે,મંત્રાલયે સમિતિને જણાવ્યું હતું.