વચગાળાના બજેટમાં મધ્યમ વર્ગની અપેક્ષાઓ થશે પૂરી કે ખેડૂતોને મળશે ફાયદો? જાણો

સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા આજ(ફેબ્રુઆરી 1)ના રોજ રજૂ થનારા વચગાળાના બજેટમાં મધ્યમ વર્ગ અને ખેડૂતોને નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે. સરકાર આ ચૂંટણી બજેટમાં બંને માટે ચોક્કસપણે કંઈક લાવશે એવી અપેક્ષા છે. જોકે, નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ અને પીએમ નરેન્દ્ર મોદી પહેલા જ કહી ચુક્યા છે કે આ બજેટમાં કોઈ નીતિગત નિર્ણય લેવામાં આવશે નહીં. હજુ પણ એ વાત નિશ્ચિત છે કે ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને કેટલાક એવા નિર્ણયો લેવામાં આવી શકે છે જેનાથી ખેડૂતો અને મધ્યમ વર્ગને રાહત મળી શકે. આવો અમે તમને એ પણ જણાવીએ કે દેશના સૌથી મોટા મતદારો તરીકે આ બે શ્રેણીઓ પાસેથી કેવા પ્રકારની અપેક્ષાઓ છે.

ખેડૂતથી મધ્યમ વર્ગ સુધી

ભૂતપૂર્વ નાણા સચિવ સુભાષ ચંદ્ર ગર્ગનું માનવું હતું કે લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા રજૂ કરવામાં આવેલ વચગાળાનું બજેટ સત્તામાં રહેલા પક્ષ માટે મફત અને લોકપ્રિય યોજનાઓ દ્વારા મતદારોને આકર્ષવાની તક છે. તેમણે કહ્યું કે 2019ની સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા રજૂ કરવામાં આવેલા વચગાળાના બજેટમાં પણ અમે આવું થતું જોયું છે. ગર્ગે કહ્યું કે સરકારે 2019માં સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા રજૂ કરેલા વચગાળાના બજેટમાં મધ્યમ વર્ગ, ખેડૂતો અને અસંગઠિત ક્ષેત્રના કામદારોને નિશાન બનાવ્યા હતા. આ કુલ મળીને અંદાજે 75 કરોડ મતદારો છે. સરકાર આ વખતે પણ આ મતદારોનું ખાસ ધ્યાન રાખે તેવી શક્યતા છે.

2019માં આ દ્રશ્ય હતું

વર્ષ 2019 માં, વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ પ્રધાન પીયૂષ ગોયલે, જે નાણાં પ્રધાનની વધારાની જવાબદારી સંભાળી રહ્યા હતા, તેમણે મધ્યમ વર્ગને આકર્ષવા માટે 5 લાખ રૂપિયા સુધીની કરપાત્ર આવકને આવકવેરામાં છૂટ આપી હતી. આ ઉપરાંત, પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ હેઠળ 12 કરોડ ખેડૂતોને 6,000 રૂપિયા રોકડ આપવાની પણ જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. આ ઉપરાંત, અસંગઠિત ક્ષેત્ર (PM શ્રમ યોગી માનધન -SYM) સાથે સંકળાયેલા 50 કરોડ કામદારોની નિવૃત્તિ પેન્શનમાં સરકારી યોગદાનની પણ દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. આ જોતા આ વચગાળાના બજેટમાં પણ આવી જાહેરાતો કરવામાં આવે તેવી શક્યતા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે. સામાન્ય રીતે, વચગાળાના બજેટમાં મોટી નીતિગત જાહેરાતો હોતી નથી, પરંતુ અર્થતંત્ર સામેના પ્રશ્નોનો સામનો કરવા માટે જરૂરી એવા પગલાં લેવાથી સરકાર પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી.

નિર્મલા બજેટ રજૂ કરતાની સાથે જ ઘણા રેકોર્ડ બનાવશે

સીતારમણનું આ સતત છઠ્ઠું બજેટ છે. આ સાથે તેના નામે ઘણા રેકોર્ડ પણ હશે. તે સતત પાંચ પૂર્ણ બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવાના મોરારજી દેસાઈના રેકોર્ડની બરોબરી કરશે. ઉપરાંત, સીતારમણ પ્રથમ પૂર્ણ-સમયના મહિલા નાણાં પ્રધાન છે, જેમણે જુલાઈ 2019 થી પાંચ સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ કર્યા છે અને ગુરુવારે તેઓ એકાઉન્ટ પર મત એટલે કે વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે. સીતારામન 1 ફેબ્રુઆરીએ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવાની સાથે, તે મનમોહન સિંહ, અરુણ જેટલી, પી ચિદમ્બરમ અને યશવંત સિંહા જેવા ભૂતપૂર્વ નાણા પ્રધાનોના રેકોર્ડને પાછળ છોડી દેશે. આ નેતાઓએ સતત પાંચ બજેટ રજૂ કર્યા હતા. નાણા પ્રધાન તરીકે, દેસાઈએ 1959-1964 વચ્ચે પાંચ વાર્ષિક બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. મોદી સરકારે 2019ની સામાન્ય ચૂંટણી પછી તેના બીજા કાર્યકાળમાં સીતારમણને નાણા વિભાગની જવાબદારી સોંપી હતી. બજેટ રજૂ કરનાર ઈન્દિરા ગાંધી પછી તેઓ બીજા મહિલા બન્યા. ઈન્દિરા ગાંધીએ નાણાકીય વર્ષ 1970-71નું બજેટ રજૂ કર્યું હતું.

રાજકોષીય ખાધ કેટલી હશે?

રાજકોષીય ખાધની સ્થિતિ પરના પ્રશ્ન વિશે વાત કરતા ગર્ગે કહ્યું કે સરકારે રાજકોષીય ખાધ 17.9 લાખ કરોડ રૂપિયા એટલે કે 5.9 ટકા રહેવાનો અંદાજ લગાવ્યો છે. આ રૂ. 301.8 લાખ કરોડના ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (જીડીપી)ના અંદાજ પર આધારિત હતું. જો 2023-24 માટે પ્રથમ એડવાન્સ અંદાજમાં જીડીપી રૂ. 296.6 લાખ કરોડ છે, તો તે છ ટકા એટલે કે રૂ. 17.8 લાખ કરોડ થાય છે. આ બજેટમાં નિર્ધારિત લક્ષ્યાંકની લગભગ બરાબર છે.

મહેસૂલ મોરચા વિશે શું?

રેવન્યુ મોરચે પરિસ્થિતિ વિશે પૂછવામાં આવતા ગર્ગે કહ્યું કે આવકવેરાનું કલેક્શન બજેટ અંદાજ કરતાં ઘણું સારું રહેશે. GST લક્ષ્યાંક મુજબ છે. કસ્ટમ્સ અને એક્સાઇઝની કામગીરી ચોક્કસપણે નબળી રહી છે. પરંતુ આરબીઆઈ (રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા) અને પીએસયુ (જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો) ના ઊંચા ડિવિડન્ડને કારણે, કર સિવાયની આવક બજેટ અંદાજ કરતાં વધુ હશે. ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટની કમાણી થોડી નિરાશ થઈ છે. એકંદરે, બિન-દેવા રસીદો વધારાના ખર્ચ માટે સારી સ્થિતિમાં રહેવાની શક્યતા છે.

કર સંગ્રહ સ્થિતિ

સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં આવક અને કોર્પોરેટ ટેક્સ કલેક્શનમાં ઉછાળો જોવા મળી રહ્યો છે. આ કારણે કુલ ડાયરેક્ટ ટેક્સ કલેક્શન બજેટ અંદાજ કરતાં અંદાજે રૂ. 1 લાખ કરોડ વધુ હોઈ શકે છે. સરકારે નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટે પ્રત્યક્ષ કરમાંથી રૂ. 18.23 લાખ કરોડ એકત્ર કરવાનું બજેટ લક્ષ્ય નક્કી કર્યું હતું. 10 જાન્યુઆરી, 2024 સુધી આ આઇટમ હેઠળ ટેક્સ કલેક્શન 14.70 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું, જે બજેટ અંદાજના 81 ટકા છે. નાણાકીય વર્ષ પૂરું થવામાં હજુ બે મહિના કરતાં વધુ સમય બાકી છે. GST મોરચે, કેન્દ્રીય GST આવક 8.1 લાખ કરોડ રૂપિયાના બજેટ અંદાજ કરતાં લગભગ 10,000 કરોડ રૂપિયા વધુ રહેવાની ધારણા છે. જોકે, એક્સાઈઝ ડ્યુટી અને કસ્ટમ્સ ડ્યુટી કલેકશનમાં લગભગ રૂ. 49,000 કરોડની ઘટ થવાની શક્યતા છે.