નામ મેં બહુત કુછ હૈ: બંગાળના જગન્નાથ મંદિરથી ઓડિશાને વાંધો

દિઘા મંદિરમાં મૂળ મંદિરની પરંપરાગત વિધિઓની નકલ થવી ન જોઇએ

પૂરીથી લગભગ 350 કિમી દૂર પશ્ચિમ બંગાળના પૂર્વ મેદિનીપુર જિલ્લાના દિઘામાં 24 એકર પ્લોટ પર 250 કરોડ રૂૂપિયાના ખર્ચે નવું મંદિર બનાવવામાં આવ્યું છે. પુરી મંદિરની જેમ, દિઘા મંદિર પણ ભગવાન જગન્નાથ, ભગવાન બલભદ્ર, દેવી સુભદ્રા અને દેવી મહાલક્ષ્મીને સમર્પિત છે.

213 ફૂટ ઊંચું આ મંદિર વિશ્વ વિખ્યાત પુરી મંદિરની પ્રતિકૃતિ છે, અને તે કલિંગન સ્થાપત્ય શૈલીમાં રેતીના પથ્થરથી બનાવવામાં આવ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટની જાહેરાત 2019 માં કરવામાં આવી હતી, અને બાંધકામ મે 2022 માં શરૂૂ થયું હતું, જેની દેખરેખ પશ્ચિમ બંગાળ હાઉસિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
પુરી મંદિરમાં ભોગ તૈયાર કરતી સુઆર મહાસુઆર નિયોગ અને દેવતાઓને દરરોજ પહેરાવતી પુષ્પલકા નિયોગ જેવા સેવકોના જૂથોએ સેવકોને દિઘા મંદિરમાં કોઈપણ ધાર્મિક વિધિમાં ભાગ ન લેવા માટે સૂચનાઓ લગાવી હતી.

સુઆર મહાસુઆર નિયોગના પ્રમુખ પદ્મનાવ મહાસુઆરે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે તેઓ દિઘામાં મંદિરના ઉદ્ઘાટનનું સ્વાગત કરે છે અને ભક્તો તેની મુલાકાત લે તે પણ ઇચ્છે છે, ત્યારે મૂળ મંદિરની પરંપરાગત વિધિઓ નવા મંદિરમાં નકલ ન કરવી જોઈએ. તેમણે દલીલ કરી હતી કે દિઘામાં - અને દેશના અન્ય જગન્નાથ મંદિરોમાં - આ જ વિધિઓ કરવાથી પુરી મંદિરનું મહત્વ ઓછું થશે.

30 એપ્રિલના રોજ યોજાયેલા આ પ્રતિષ્ઠા સમારોહમાં પુરી મંદિરના વરિષ્ઠ સેવક (દૈતાપતિ) રામકૃષ્ણ દાસમાહત્રા અને ઇન્ટરનેશનલ સોસાયટી ફોર કૃષ્ણ કોન્શિયસનેસ (ઇસ્કોન) ના સેવકો હાજર રહ્યા હતા. ઇસ્કોનના ઉપપ્રમુખ રાધારમણ દાસે જણાવ્યું હતું કે બિન-હિન્દુઓ અને વિદેશીઓને દિઘા મંદિરમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે - જે સદીઓ જૂની પરંતુ મોટે ભાગે સમજાવી ન શકાય તેવી પ્રથાથી અલગ છે જે પુરીમાં ફક્ત હિન્દુઓને જ પ્રવેશવાની મંજૂરી આપે છે.

પશ્ચિમ બંગાળ સરકારે દિઘા મંદિર માટે તેની જાહેરાતોમાં ધામ (બેઠક) શબ્દ અને નીલચક્ર (પુરી મંદિરની ટોચ પર ધાતુનું ચક્ર) ના ચિત્રનો ઉપયોગ કર્યો છે તેના પર પણ પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો છે.

પુરી મંદિરના દૈતાપતિ રામચંદ્ર દાસમાહત્રાએ નિર્દેશ કર્યો કે હિન્દુ ધર્મમાં ફક્ત ચાર ધામ છે - બદ્રીનાથ, દ્વારકા, પુરી અને રામેશ્વરમ. ઉપરાંત, આ વરિષ્ઠ સેવકે કહ્યું કે, દિઘા મંદિરમાં મૂર્તિઓ પથ્થરની બનેલી છે, જે ભગવાન જગન્નાથ સાથે થઈ શકે નહીં.
હિન્દુ પરંપરા અનુસાર, ભગવાન જગન્નાથ દારુ બ્રહ્મા છે, અને તેઓ ક્યારેય પથ્થરના બનેલા નથી. દારુ લાકડું છે, અને બ્રહ્મા સર્વોચ્ચ શક્તિ છે. મૂર્તિઓ લીમડાના લાકડાની બનેલી છે.

પુરીના સેવકોની એક મહત્વપૂર્ણ ચિંતા એ માનવામાં આવે છે કે દિઘા મંદિર બંગાળી પ્રવાસીઓ અને ભક્તો માટે પુરીના પ્રતિસ્પર્ધી તરીકે ઉભરી શકે છે.
ઓડિશાના મુલાકાતીઓનો મોટો હિસ્સો પશ્ચિમ બંગાળથી આવે છે - ઓડિશા સરકારના આંકડાકીય બુલેટિન 2023 મુજબ, તે વર્ષે રાજ્યની મુલાકાત લેનારા 97.25 લાખ સ્થાનિક પ્રવાસીઓમાંથી, સૌથી મોટી સંખ્યા, 13.59 લાખ, અથવા લગભગ 14%, બંગાળના હતા. 2022 અને 2021 માં પણ ઓડિશામાં પ્રવાસીઓના આગમનમાં બંગાળીઓનો હિસ્સો લગભગ સમાન હતો.

ઓડિશા સરકારે પણ વાંધો ઉઠાવી તપાસનો આદેશ આપ્યો
પશ્ચિમ બંગાળના દિઘામાં મમતા સરકારે બનાવેલા મંદિરના નામ પર ઓડિશા સરકારે વાંધો વ્યક્ત કર્યો છે. ઓડિશા સરકારનું કહેવું છે કે પુરીમાં આવેલું જગન્નાથ મંદિર એક પ્રાચીન પૂજા સ્થળ છે અને તેનું પૌરાણિક મહત્ત્વ છે. સનાતનની ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ ચાર ધામોમાંથી એક છે. આવી સ્થિતિમાં બંગાળ સરકારના નવા બનેલા મંદિરને જગન્નાથ ધામ કહેવું ખોટું છે. ઓડિશા સરકારે પુરી જગન્નાથ મંદિરના વરિષ્ઠ દૈતાપતિ સેવક રામકૃષ્ણ દશમહાપાત્રના વિરોધાભાસી નિવેદનોની તપાસ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. ઓડિશાના નાયબ મુખ્યમંત્રી કનક વર્ધન સિંહ દેવ અને કાયદા મંત્રી પૃથ્વીરાજ હરિચંદને દિઘામાં મંદિરના વિવાદ પર કહ્યું છે કે, ત્યાં સ્થાપિત જગન્નાથ મંદિર સાથે કોઈ સમસ્યા નથી, પરંતુ તેને જગન્નાથ ધામ ન કહી શકાય. પુરીનું જગન્નાથ ધામ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના કાર્યો સાથે સંકળાયેલું છે. દ્વાપર યુગમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ, તેમના મોટા ભાઈ બલરામ અને બહેન સુભદ્રા અહીં રહેતા હતા. ચાર સનાતન ધામ-બદ્રીનાથ, દ્વારકા, રામેશ્વરમ અને પુરીમાં એક શંકરાચાર્યનું પીઠ છે. બંગાળના મુખ્યમંત્રી મમતા બેનરજીએ આનો વિચાર કરવો જોઈએ અને મંદિરનું નામ બદલવું જોઈએ.