સૂરદાસ પણ જજ બની શકે: સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક નિર્ણય

સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે મોટો નિર્ણય આપતા કહ્યું કે અંધ લોકો પણ જજ બની શકે છે. દિવ્યાંગોના અધિકારો અંગે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે ન્યાય પ્રણાલીને વધુ સમાવિષ્ટ અને સરળ બનાવવી પડશે. આવી સ્થિતિમાં અંધ લોકોને જજ બનતા રોકી શકાય નહીં. સુપ્રીમ કોર્ટે એક કાયદા પર પ્રહાર કરતા કહ્યું કે અંધ લોકો પણ ન્યાયિક પરીક્ષામાં ભાગ લેવા માટે હકદાર છે. આ વ્યવસાયમાં, વિકલાંગતા પ્રતિભા માટે અવરોધ બની શકે નહીં.

જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને આર મહેદવાનની બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે તબીબી નિષ્ણાત દ્વારા કરવામાં આવેલ ક્લિનિકલ મૂલ્યાંકન વિકલાંગ વ્યક્તિને તેના અધિકારોથી વંચિત રાખવાનો આધાર હોઈ શકે નહીં. ખંડપીઠે મધ્યપ્રદેશ ન્યાયિક સેવા નિયમોની શરતોના તે ભાગને ફગાવી દીધો જેમાં અંધ અને દૃષ્ટિહીન ઉમેદવારોને ન્યાયિક સેવાઓમાં નિમણૂકમાંથી બાકાત રાખવામાં આવ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે તેઓ (અંધ અને દૃષ્ટિહીન ઉમેદવારો) ભારતની ન્યાયિક સેવાઓમાં નિમણૂક માટે અરજી કરવા પાત્ર છે. ખંડપીઠ વતી ચુકાદો આપતા જસ્ટિસ મહાદેવને કહ્યું, નસ્ત્રમધ્ય પ્રદેશ ન્યાયિક સેવા નિયમો, 1994ના નિયમ 6અને રદ કરવામાં આવ્યો છે કારણ કે તે અંધ અને દૃષ્ટિહીન ઉમેદવારોને ન્યાયિક સેવાઓમાં નિમણૂકમાંથી બાકાત રાખે છે.

ખંડપીઠે, ઘણા પાસાઓ પર વિચાર કર્યા પછી, કહ્યું કે વિકલાંગ વ્યક્તિઓના અધિકારો અધિનિયમ, 2016 મુજબ તેમની (વિકલાંગ વ્યક્તિઓ) લાયકાતનું મૂલ્યાંકન કરતી વખતે તેમને યોગ્ય સુવિધાઓ પ્રદાન કરવી જોઈએ. ખંડપીઠે જણાવ્યું હતું કે વિકલાંગ વ્યક્તિઓને ન્યાયિક સેવાઓમાં ભરતીમાં કોઈ ભેદભાવનો સામનો કરવો ન જોઈએ અને રાજ્યએ તેમને સમાવેશી માળખું સુનિશ્ચિત કરવા માટે હકારાત્મક પગલાં પૂરા પાડવા જોઈએ. ખંડપીઠે ચુકાદામાં વધુમાં જણાવ્યું હતું કે તે બંધારણીય માળખા અને સંસ્થાકીય નિષ્ક્રિયતાના માળખા સાથે વ્યવહાર કરે છે અને આ બાબતને સર્વોચ્ચ મહત્વનો માને છે.

એક દૃષ્ટિહીન ઉમેદવારની માતાએ મધ્યપ્રદેશ ન્યાયિક સેવા (ભરતી અને સેવાની શરતો) નિયમોમાં સમાવિષ્ટ આ નિયમ વિરુદ્ધ ગયા વર્ષે સર્વોચ્ચ અદાલત સમક્ષ પત્ર અરજી દાખલ કરી હતી, જેના પર કોર્ટે સુઓ મોટુ કેસ નોંધ્યો હતો. સુનાવણી પૂર્ણ થયા પછી, સુપ્રીમ કોર્ટે 3 ડિસેમ્બર, 2024 માટે પોતાનો આદેશ અનામત રાખ્યો હતો.