લોકસભાની આગામી ચૂંટણીમાં જ 33% મહિલા અનામતની તૈયારી

વસતી ગણતરી પછી તરત જ સીમાંકન પ્રક્રિયા હાથ ધરી સામાન્ય ચૂંટણી યોજાશે, લોકસભાની બેઠકો પણ વધશે

કેન્દ્ર સરકાર 2029ની સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓને 33% અનામત આપવાની યોજના પર કામ કરી રહી છે. આ અનામત નવા સીમાંકનના આધારે લાગુ કરવામાં આવશે. આ બાબતથી વાકેફ ત્રણ સૂત્રોએ ગઇકાલે જણાવ્યું હતું કે આ યોજના અગાઉ નિર્ધારિત સમયમર્યાદા પહેલા ઘણી પહેલા લાગુ કરી શકાય છે. સરકારે તાજેતરમાં જાહેરાત કરી હતી કે 2026 ની વસ્તી ગણતરી પછી, તે 1 માર્ચ, 2027 પહેલા બે તબક્કામાં પૂર્ણ કરવામાં આવશે. આ વસ્તી ગણતરીમાં સ્વતંત્રતા પછી પહેલી વાર જાતિના ડેટાનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવશે, જે પાછળથી સીમાંકનનો પાયો બનશે.

અત્યાર સુધી એવું માનવામાં આવતું હતું કે સીમાંકન અને મહિલાઓ માટે અનામતની પ્રક્રિયા ફક્ત 2034 ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ સુધીમાં જ લાગુ કરવામાં આવશે, પરંતુ હવે કેન્દ્ર સરકાર 2029 ની સમયમર્યાદાને લઈને ખૂબ આક્રમક રીતે આયોજન કરી રહી છે.

સીમાંકન પંચ માટે સૌથી મોટો પડકાર દક્ષિણ રાજ્યોની માંગને સંતુલિત કરવાનો રહેશે, જેમાં જણાવાયું છે કે ફક્ત વસ્તીના આધારે સંસદીય બેઠકો નક્કી કરવી તે રાજ્યો માટે અન્યાયી હશે જેમણે 1970-80 ના દાયકામાં વસ્તી નિયંત્રણને પ્રાથમિકતા આપી હતી. કેન્દ્ર સરકારે આ રાજ્યોને ખાતરી આપી છે કે તેમની ચિંતાઓને ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે. ગૃહમંત્રી અમિત શાહે ફેબ્રુઆરીમાં કોઈમ્બતુરમાં કહ્યું હતું કે સીમાંકનને કારણે દક્ષિણ ભારતમાંથી કોઈ બેઠક છીનવાઈ જશે નહીં.

સપ્ટેમ્બર 2023 માં સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલ નારી શક્તિ વંદના અધિનિયમ, 2023 માં લોકસભા અને વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓ માટે 33% બેઠકો અનામત રાખવાની જોગવાઈ છે. પરંતુ આ અનામતનો અમલ સીમાંકન પછી જ થઈ શકે છે, કારણ કે બંધારણમાં પણ આવી જ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. એક વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, અમે 2029 સુધીમાં મહિલા અનામત લાગુ કરવાનો ઇરાદો રાખીએ છીએ. વસ્તી ગણતરી ટૂંક સમયમાં શરૂૂ થશે અને અમને વિશ્વાસ છે કે અમે તેને ત્રણ વર્ષમાં પૂર્ણ કરીશું. આ પછી સીમાંકનની પ્રક્રિયા શરૂૂ થશે. તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી એમકે સ્ટાલિને કેન્દ્ર સરકારના ઇરાદા પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે 2027 સુધી વસ્તી ગણતરી મુલતવી રાખવી અને પછી સીમાંકન કરવું એ તમિલનાડુની સંસદીય ભાગીદારી ઘટાડવાની યોજનાનો એક ભાગ છે. તેમણે માંગ કરી હતી કે 1971 ની વસ્તી ગણતરી આધારિત સીમાંકન માળખું 2026 પછી પણ ઓછામાં ઓછા 30 વર્ષ સુધી અમલમાં રહેવું જોઈએ.

લોકસભાની બેઠકો વધી 848 થશે
2019ના કાર્નેગી એન્ડોમેન્ટના અભ્યાસ મુજબ, જો 2026ની અંદાજિત વસ્તીને આધાર તરીકે લેવામાં આવે, તો લોકસભાની કુલ બેઠકોની સંખ્યા 848 થઈ શકે છે, જેમાં એકલા ઉત્તર પ્રદેશમાં વર્તમાન 80 થી 143 બેઠકોનો ઉમેરો થશે. તે જ સમયે, તમિલનાડુની બેઠકો 39 થી 49 અને કેરળની 20 બેઠકો પર સ્થિર રહેશે, જે દક્ષિણ ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ ટકાવારી ઘટાડશે.