2014-21 વચ્ચે 1000થી વધુ નેતાઓનો પક્ષ પલટો
- 1960-70માં હરિયાણાથી શરૂ થયેલા ખેલમાં 8 પૂર્વ મુખ્યમંત્રીઓ, 20 વધુ કેન્દ્રીય મંત્રીઓ અને સાંસદો-ધારાસભ્યો સામેલ : 2021-23માં ધારાસભ્ય-સાંસદ સીટનાં 200 નેતાઓ ભાજપમાં જોડાયા
ચૂંટણીની મોસમ શરૂૂ થતાં જ પક્ષપલટાનો ખેલ શરૂૂ થઈ ગયો છે. છેલ્લા 7 દિવસમાં 4 રાજ્યોના બે ડઝનથી વધુ નેતાઓએ પક્ષ બદલ્યો છે. પાર્ટીઓ બદલનારાઓમાં પૂર્વ મુખ્યમંત્રીથી લઈને મેયર કક્ષાના નેતાઓનો સમાવેશ થાય છે.હાલમાં, પક્ષપલટાની રમત મહારાષ્ટ્રથી શરૂૂ થઈ છે, જ્યાં પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને દિગ્ગજ કોંગ્રેસી અશોક ચવ્હાણ ભાજપમાં જોડાયા હતા. રાજસ્થાન કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય મહેન્દ્રજીત સિંહ માલવિયાએ પણ હાથ છોડીને કમળ હાથમાં લીધું હતું.
મધ્યપ્રદેશના પૂર્વ સીએમ કમલનાથના પક્ષ બદલવાની ચર્ચા હતી, પરંતુ અંતે તેમણે યુ-ટર્ન લીધો હતો.ભારતમાં પક્ષપલટોની રમત 1960-70માં હરિયાણાથી શરૂૂ થઈ હતી. ધીરે ધીરે આ રાજકીય રોગ સમગ્ર ભારતમાં ફેલાઈ ગયો. 2014 પછી નેતાઓના પક્ષપલટાના મામલાઓમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે.એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ અનુસાર, 2014-21માં સાંસદ અને ધારાસભ્ય સ્તરના 1 હજારથી વધુ નેતાઓએ પક્ષપલટાની રમતમાં ભાગ લીધો હતો.
આ 7 વર્ષમાં કોંગ્રેસમાંથી સૌથી વધુ હિજરત થઈ છે. 2014-21થી, 399 એમએએલ-એમપી સ્તરના નેતાઓએ કોંગ્રેસ છોડી દીધી. બહુજન સમાજ પાર્ટી બીજા સ્થાને હતી. બસપા છોડનારા નેતાઓની સંખ્યા લગભગ 170 હતી. સત્તાધારી ભાજપ પ્રત્યે નેતાઓનો મોહભંગ ઓછો થયો નથી. 7 વર્ષમાં 144 નેતાઓ ભાજપ છોડીને અન્ય પક્ષોમાં જોડાયા.2014 પછી ભારતમાં પક્ષ બદલનારા નેતાઓમાં મુખ્ય પ્રધાનો અને કેન્દ્રીય પ્રધાન સ્તરના નેતાઓ પણ સામેલ છે. 2014થી અત્યાર સુધીમાં 8 પૂર્વ મુખ્યમંત્રીઓએ પક્ષ બદલ્યો છે. જેમાં અશોક ચવ્હાણ, કેપ્ટન અમરિન્દર સિંહ અને નારાયણ રાણેનું નામ મોખરે છે. તે જ સમયે, 20 થી વધુ કેન્દ્રીય મંત્રીઓએ પણ પક્ષપલટાની રમતમાં ભાગ લીધો હતો.2014 પછી મોટાભાગના પક્ષપલટો કરનારા નેતાઓ ભાજપમાં જોડાયા છે. એડીઆરના રિપોર્ટ અનુસાર 2014થી 2021 સુધીમાં જ 426 એમએએલ-એમપી સ્તરના નેતાઓ ભાજપમાં જોડાયા છે.
તે જ સમયે, 2021 થી 2023 સુધી, ધારાસભ્ય અને સાંસદ સ્તરના લગભગ 200 નેતાઓ ભાજપમાં જોડાયા. 2021 થી 2023 સુધીમાં, સૌથી વધુ સંખ્યામાં પક્ષપલટોની રમતો ગુજરાત, મધ્યપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્રમાં થઈ હતી.
આ સમયગાળા દરમિયાન માત્ર 176 પક્ષપલટા નેતાઓ કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. કોંગ્રેસ અને ભાજપ સિવાય, પક્ષપલટો માટે સૌથી પ્રિય સ્થળ એનડીએના સહયોગી શિવસેના અને એલજેપી જેવા પક્ષો છે.કેન્દ્રમાં સત્તા પર આવ્યા પછી, ભાજપે પણ ઘણા પક્ષપલટુઓને પદોથી નવાજ્યા. ભાજપે 7 રાજ્યોની કમાન ટર્નકોટ નેતાઓને આપી છે.જેમાં બિહાર, આસામ, ઝારખંડ અને બંગાળ જેવા રાજ્યોનો સમાવેશ થાય છે.
પક્ષપલટો કાયદો અને ભારતમાં તેની સ્થિતિ
પક્ષપલટાને રોકવા માટે, વર્ષ 1985માં ભારતના બંધારણમાં 52મો સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેના પછી 10મી અનુસૂચિ અસ્તિત્વમાં આવી હતી. આ મુજબ સ્પીકરને ધારાસભ્યો સામે કાર્યવાહી કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. આમાં, અંદર અને બહાર બંને રીતે તેમના વર્તન માટે અયોગ્યતાની કાર્યવાહી કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે.
જો કે, ઘણા કિસ્સાઓમાં એવું જોવા મળ્યું છે કે ફરિયાદ કરવા છતાં, કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવી નથી. ઉદાહરણ તરીકે, 17મી લોકસભા દરમિયાન, તૃણમૂલ કોંગ્રેસે 2021માં તેના ત્રણ સાંસદો શિશિર અધિકારી, દિવ્યેન્દુ અધિકારી અને સુનીલ મંડલ વિરુદ્ધ ફરિયાદ નોંધાવી હતી, પરંતુ સત્ર સમાપ્ત થયા પછી પણ ત્રણેય વિરુદ્ધ કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવી ન હતી.
જો બે તૃતીયાંશ ધારાસભ્યો એકસાથે અલગ થઈ જાય તો પક્ષપલટો કાયદામાં કોઈ પગલાં લેવાનો કોઈ નિયમ નથી. ઘણી જગ્યાએ એવું જોવા મળ્યું છે કે કાર્યવાહીથી બચવા માટે ધારાસભ્યો પાર્ટી છોડી દે છે. પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો ફક્ત ચૂંટાયેલા જનપ્રતિનિધિઓને જ લાગુ પડે છે, તેથી મોટા અને નાના નેતાઓ સરળતાથી પક્ષ બદલી શકે છે.