સોમવારે રજૂ થશે ‘વન નેશન, વન ઇલેક્શન’ બિલ

લોકસભા-વિધાનસભાઓની ચૂંટણી એકસાથે કરાવવાના હેતુથી કાયદા પ્રધાન મેઘવાલ બે બંધારણીય સુધારા ખરડા રજૂ કરશે

2034થી અમલ થવાની શકયતા: મધ્યસત્ર ચૂંટણીની નોબત આવે તો સરકારની અવધિ પાંચ વર્ષના બાકીના કાર્યકાળ પૂરતી રહેશે

કાયદા પ્રધાન અર્જુન રામ મેઘવાલ 16 ડિસેમ્બરે લોકસભામાં એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી બિલ રજૂ કરશે. આ બિલનો ઉદ્દેશ્ય લોકસભા, વિધાનસભા અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓને સુમેળ કરવાનો છે. વિપક્ષી પક્ષો સંઘવાદ અને વ્યવહારિકતા અંગેની ચિંતાઓને ટાંકીને દરખાસ્તની ટીકા કરે છે, જ્યારે સરકાર તેને લોકશાહીને પ્રોત્સાહન આપનાર ગણાવે છે. ગૃહના કામકાજની યાદી મુજબ કાયદા પ્રધાન બંધારણ સુધારણા ખરડો સોમવારે રજુ કરશે.
લોકસભા અને રાજ્યની વિધાનસભાઓની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા માટેનો પહેલો સુધારો બિલ અને દિલ્હી, જમ્મુ અને કાશ્મીર અને પુડુચેરીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ ગોઠવવા માટેનું બીજું બિલ.

દરમિયાન, અર્જુન રામ મેઘવાલ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના કાયદા (સુધારા) બિલ, 2024ને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અધિનિયમ, 1963, ગવર્નમેન્ટ ઑફ નેશનલ કેપિટલ ટેરિટરી ઑફ દિલ્હી એક્ટ, 1991 અને જમ્મુમાં સુધારો કરવા માટે વધુ એક બિલ રજૂ કરવાની રજા માટે પણ ખસેડશે. અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન અધિનિયમ, 2019. બિલ રજૂ કરવા માટે પણ રજુ થશે. જો કે આ બન્ને ખરડા ચર્ચા-વિચારણા માટે જેપીબીને સુપરત કરાશે.

સુત્રોના જણાવ્યા મુજબ લોકસભા અને એસેમ્બલીઓની એક સાથે ચૂંટણીને સક્ષમ કરવા માટેના બે પ્રસ્તાવિત
કાયદાઓ જો સરકાર પડી જાય તો સંસદ અથવા રાજ્ય માટે મધ્યગાળા ચૂંટણીની જોગવાઈ કરે છે પરંતુ તે માત્ર પાંચ વર્ષના બાકી ભાગ માટે જ હશે. બંધારણમાં સુધારો કરવાના બિલ મુજબ, રાષ્ટ્રપતિ આગામી સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી લોકસભાની બેઠકના પ્રથમ દિવસે વન નેશન, વન ઇલેક્શન કાયદાની જોગવાઈઓને અમલમાં લાવશે, જેને કહેવામાં આવે છે નિયુક્ત તારીખ. આનો અર્થ એ થશે કે પ્રથમ એકસાથે ચૂંટણી 2034 માં જ થઈ શકે છે, સિવાય કે મોદી સરકાર તેની વર્તમાન પાંચ વર્ષની મુદત પૂરી કરતા પહેલા મધ્યસત્ર ચૂંટણી યોજવાનું નક્કી ન કરે. આ અઠવાડિયાની શરૂૂઆતમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટ દ્વારા બિલોને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.

ત્યારબાદ, બિલ કહે છે કે નિયુક્ત તારીખ પછી યોજાયેલી ચૂંટણીમાં રચાયેલી તમામ એસેમ્બલીઓનો કાર્યકાળ લોકસભાના પાંચ વર્ષના કાર્યકાળ સાથે સહ-સમાપ્તિ હશે, જેની પૂર્ણાહુતિ પર એક સાથે ચૂંટણી યોજવામાં આવી શકે છે.

આ ખરડો અસમાપ્ત અવધિની વિભાવના સાથે પણ આવે છે - ગૃહના વિસર્જનની વચ્ચેનો સમયગાળો અને પ્રથમ બેઠકની તારીખથી પાંચ વર્ષનો સમયગાળો - એવા સંજોગોમાં જ્યાં લોકસભા અથવા વિધાનસભાને અધવચ્ચે જ વિસર્જન કરવું પડે.

આવા કિસ્સામાં, ચૂંટણી યોજવામાં આવશે અને નવા ગૃહની રચના થઈ શકે છે, પરંતુ તેનો કાર્યકાળ તરત જ અગાઉની લોકસભાની અમર્યાદિત અવધિ જેટલો સમયગાળો હશે. આનો અર્થ એ થશે કે જો સરકાર બે વર્ષ પછી પડી જાય અને નવી ચૂંટણીઓ યોજાય તો નવા ગૃહની મુદત માત્ર ત્રણ વર્ષ માટે રહેશે.