મોબાઇલ અને સ્ક્રીન ટાઈમનું આરોગ્ય પર થતું નુકસાન

આજના ડિજિટલ યુગમાં ટેક્નોલોજી આપણા જીવનનો અભિન્ન હિસ્સો બની ગઈ છે. મોબાઇલ ફોન, ટેબલેટ, લેપટોપ અને ટીવી જેવી સ્ક્રીન ડિવાઇસો વગર જીવવાનું કલ્પવું પણ મુશ્કેલ થઈ ગયું છે. કામકાજ, શિક્ષણ, મનોરંજન અને સોશિયલ મીડિયા માટે સ્ક્રીનનો ઉપયોગ વધતાં લોકો દિવસનો મોટો ભાગ સ્ક્રીન સામે વિતાવે છે. જોકે સ્ક્રીનના ઉપયોગના ફાયદા છે, પણ વધુ સ્ક્રીન ટાઈમથી આરોગ્ય પર અનેક હાનિકારક અસર થાય છે. આ લેખમાં આપણે મોબાઇલ અને સ્ક્રીન ટાઈમના નુકસાનો તથા તેને નિયંત્રિત કરવાની રીતોની વિગતવાર ચર્ચા કરીશું.

1. આંખોના આરોગ્ય પર અસરો:
અત્યારે સૌથી સામાન્ય સમસ્યા આંખોને લગતી છે કારણ કે લોકો લાંબા સમય સુધી સ્ક્રીન સામે સમય વિતાવે છે.

- ડિજિટલ આઈ સ્ટ્રેન:
વારંવાર સ્ક્રીન પર નજર રાખવાથી આંખોમાં થાક, આંખ માં લાલાશ અને આંખ સૂકાઈ જાય છે. ખાસ કરીને બાળકોમાં વધુ સ્ક્રીન ટાઈમથી દૂરની વસ્તુઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી થાય છે.લાંબા ગાળે એ ચશ્મા લગાવવાની શક્યતા વધારી શકે છે.

બ્લુ લાઈટની અસર:
સ્ક્રીનમાંથી નીકળતી બ્લુ લાઈટ આંખોની રેટિનાને નુકસાન કરે છે.

2. માનસિક અને મનોવિજ્ઞાનિક અસરો:
વિશેષ કરીને મોબાઇલના અતિરેક વપરાશથી માનસિક આરોગ્ય પર ઘણી ખરાબ અસર થાય છે.

તણાવ અને ઉદ્વેગ:
સતત સોશિયલ મીડિયા પર રહેવું, પોતાની તુલના બીજાઓ સાથે કરવી તણાવ વધારશે. ખરાબ સમાચાર અથવા નકારાત્મક કોમેન્ટ્સ મન પર ખરાબ અસર કરે છે.

ધ્યાન અને સ્મૃતિ શક્તિ ઉપર ખરાબ પ્રભાવ:
સતત નોટિફિકેશન્સનું ધ્યાન ભટકાવે છે.મલ્ટીટાસ્કિંગ કરતી વખતે મગજ પર વધારે ભાર પડે છે, જેના કારણે યાદશક્તિ ઘટે છે.

ઘટતી ઊંઘની ગુણવત્તા:
સ્ક્રીનની બ્લુ લાઈટ મગજના મેલાટોનિન હોર્મોનને અવરોધે છે, જેના કારણે ઊંઘ ના આવે. ઓછી ઊંઘની શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ખરાબ અસર કરે છે.

ડિપ્રેશન અને એકલતા:
સોશિયલ મીડિયા પર વધુ સમય વિતાવવાથી વ્યક્તિ વ્યવહારમાં તણાવ અને નિરસતા અનુભવે છે.

3. શારીરિક આરોગ્ય પર પડતાં નુકસાન:
સ્ક્રીનનો વધુ ઉપયોગ ફક્ત માનસિક જ નહીં પણ શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પર પણ અસર કરે છે.

ગરદન અને પીઠનો દુખાવો :
મોબાઇલ સ્ક્રોલ કરતી વખતે ખોટી બેસવા ની સ્થિતિ પીઠ અને ગરદનમાં તણાવ પેદા કરે છે.

સ્થૂળતા (મોટાપો):
સ્ક્રીન સામે બેઠાં બેઠાં ઘણા કલાકો વિતાવવાથી શરીરક્રીયા ઘટે છે.ઓછું ચલવું અને વધુ ખાવાથી વજન ઝડપથી વધે છે.

હાથ અને આંખમાં તણાવ:
સતત ટાઈપ કરવાથી હાથના સાંધામાં દુખાવો થાય છે.

4.બાળકો અને કિશોરોમાં ખાસ અસરો:
બાળકો પર મોબાઇલ અને સ્ક્રીન ટાઈમની અસર વધુ ગંભીર હોય છે.

વિકાસમાં વિલંબ:
વધુ સ્ક્રીન ટાઈમ બાળકની ભાષા અને સામાજિક કૌશલ્ય વિકાસમાં વિલંબ કરે છે.

આક્રમકતા અને ચીડિયાપણું:
વધુ વિડીયો ગેમ રમવાથી અથવા અત્યંત ઝડપી ક્ધટેન્ટ જોવાથી બાળકોમાં આક્રમક વર્તન આવે છે.

ઘટતું શૈક્ષણિક પ્રદર્શન:
સ્ક્રીનની લતના કારણે અભ્યાસમાં ધ્યાન ન રહેવું સામાન્ય છે.

મોટાપો અને શારીરિક અસક્રિયતા:

આખો દિવસ સ્ક્રીન સામે બેઠા રહેવાથી બાળકના આરોગ્ય પર નકારાત્મક અસર પડે છે.

5. સ્ક્રીન ટાઈમ ઘટાડવા માટે ઉપયોગી ટીપ્સ:

મોબાઇલ અને સ્ક્રીન ટાઈમના નુકસાનોથી બચવા માટે નીચેના પગલાં અપનાવવી ઉપયોગી છે:

દૈનિક જીવનમાં લાગુ પાડી શકાય તેવી રીતો:

20-20-20 નિયમ અપનાવો:
દર 20 મિનિટે સ્ક્રીનથી નજર હટાવીને 20 ફૂટ દૂરની વસ્તુને 20 સેક્ધડ માટે જુઓ.

બ્લુ લાઇટ ફિલ્ટર વાપરો:
મોબાઇલ અને લેપટોપમાં બ્લુ લાઈટ ફિલ્ટર ચાલુ રાખો.

સ્ક્રીન ટાઈમ મર્યાદિત કરો:
દરેક દિવસ માટે સ્ક્રીન ટાઈમ માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરો.

બાળકો માટે કડક નિયમો બનાવો:
સ્કૂલના હોમવર્ક પછી બાળકોને બહાર રમવા પ્રોત્સાહિત કરો.

સોશિયલ મીડિયા બ્રેક લો:
નિયમિત સમયાંતરે સોશિયલ મીડિયા અને અન્ય એપ્લિકેશન્સથી દૂર રહેવાનો પ્રયાસ કરો.
ઊંઘના સમયે સ્ક્રીનથી દૂર રહો:
સૂવાના ઓછામાં ઓછા એક કલાક પહેલા મોબાઇલ અને લેપટોપનો ઉપયોગ ટાળો.

શારીરિક પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરો:
દરરોજ ચાલવું, દોડવું અથવા યોગ કરવાનો પ્રયાસ કરો. ધ્યાન કરો. યોગ્ય આહાર લો.
મોબાઇલ અને સ્ક્રીનનો ઉપયોગ પુરતા પ્રમાણમાં થાય તો તે લાભદાયક છે, પણ તેનો અતિરેક આરોગ્ય માટે ઘાતક બની શકે છે. આંખો, માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પર પડતાં નુકસાનને અવગણવું હાનિકારક છે. જરૂૂરી છે કે આપણે પોતાની અને અમારા બાળકોની સ્ક્રીન ટાઈમ પર નિયંત્રણ રાખી તંદુરસ્ત જીવન જીવીએ. સમજીને અને મર્યાદામાં ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ જ આરોગ્ય માટે સાચો માર્ગ છે.