EVMમાં નહીં મતદાર યાદીમાં ખેલ: ચોંકાવનારો દાવો

ન્યૂઝ લોન્ડ્રી નામના પોર્ટલે ત્રણ સંસદીય મત વિસ્તારોની મતદાર યાદીનું સર્વેક્ષણ કરી દાવો કર્યો છે કે નિયમ વિરૂધ્ધ કેટલાક મતદારોના નામ કમી કરાયા હતા અને બોગસ મતદારો ઘુસાડવામાં આવ્યા હતા

તાજેતરમાં દિલ્હીમાં આમ આદમી પાર્ટીએ કેટલાક મત વિસ્તારોમાં ભાજપના ફરીયાદ પરથી કેટલાક મતદારોના નામ મતદાર યાદીમાંથી કાઢી નાખવાની ફરીયાદ કરી હતી. એ પછી ચુંટણી પંચે બે ટકાથી વધુ ડિલીટ થયેલા મતદારોની વિગતોની સંપુર્ણ તપાસ કરાવવા આદેશ આપ્યો હતો.

તાજેતરમાં યોજાયેલી હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચુંટણીઓમાં વિપક્ષો, ખાસ કરીને કોંગ્રેસે ઇવીએમમાં ગરબડ અને ચુંટણી પૂર્વે ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્રમાં તેના સમર્થક મતદારોના નામ કાઢી નાખવાની ફરીયાદ કરી હતી. નોંધપાત્ર છે કે આવી ફરીયાદ ચુંટણી પહેલાં જ કરાઇ હતી. કોંગ્રેસ સાંસદ શશી થરૂર ઇવીએમમાં ગરબડના પગલા આક્ષેપો સાથે સંમત નથી, પરંતુ ચુંટણી પ્રક્રીયા સામે આશંકા ધરાવે છે.

ન્યુઝ લોન્ડ્રી નામના પોર્ટલે આવી ફરીયાદોના સંદર્ભમાં ઇન્વેસ્ટિગેટીવ રિપોર્ટ તૈયાર કરી તેના તારણો બહાર પાડયા છે. તેના દાવા મુજબ ઉત્તર પ્રદેશના ફર્રુખાબાદમાં 32,000 થી વધુ મતદારોને યાદીમાંથી બહાર કાઢવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં વિજયનું માર્જિન માત્ર 2,678 મત હતું. અમારા નાના નમૂનાના સર્વેક્ષણમાં, યાદવ, મુસ્લિમ, શાક્ય અને જાટવ મતદારો રહેતા વિસ્તારોમાં ઉચ્ચ જ્ઞાતિના મતદારોની તુલનામાં કાઢી નાખવાનો દર ઘણો વધારે હતો.
મેરઠમાં નકલી મતદારો ખીલ્યા. અમારા બે-બૂથ સર્વેક્ષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે લોકસભા મતવિસ્તારમાં 27 ટકા વર્તમાન મતદારો બોગસ હતા, જ્યાં ભાજપના ઉમેદવાર માત્ર 10,000 મતોથી જીત્યા હતા. આ વર્ષે 1 લાખથી વધુ મતદારો ઉમેરાયા છે. અને અમારી ફિલ્ડ વિઝિટના તારણો ડિલીટ અને એડિશન બંનેમાં ચોક્કસ પેટર્ન પર પડછાયો નાખે છે.

પંજાબી અને ઉચ્ચ જાતિના મતદારોની વસ્તી ધરાવતા મોડલ ટાઉનમાં ચાંદની ચોકમાં મુસ્લિમ અને પછાત મતદારો રહેતા વિધાનસભા વિસ્તારો કરતાં ત્રણ ગણી ઓછી ટકાવારી જોવા મળી. સૌથી મોટા કટવાળા ત્રણ બૂથમાંથી એક કોંગ્રેસના ઉમેદવારની પડોશમાં હતો.

પોર્ટલે દાવો કર્યો છે કે સર્વેક્ષણોમાંથી એકંદરે સંકેત એ છે કે ધાર્મિક અને જ્ઞાતિ જૂથોના મતદારોનો વધુ હિસ્સો ધરાવતા વિસ્તારો કે જેઓ ભાજપને મત આપે તેવી શક્યતા ઓછી હતી ત્યાં અપ્રમાણસર કાઢી નાખવામાં આવ્યા હતા. વધુમાં, બોગસ મતદારોને ઓળખવા માટે નવા મતદારોના સમાવેશ માટે વધુ અને વ્યાપક ચકાસણીની જરૂૂર છે.

ઘણા સુધારાઓ મતદાર યાદીઓ પર ઇસીના મેન્યુઅલનું ઉલ્લંઘન કરતા હતા જે 2 કરતા મોટી કાઢી નાખવાની ટકાવારીના કિસ્સામાં ચૂંટણી નોંધણી અધિકારી દ્વારા વ્યક્તિગત ચકાસણી ફરજિયાત બનાવે છે. જ્યારે મતદાર નોંધણીના નિયમોના નિયમ 21એ હેઠળ ચૂંટણી નોંધણી અધિકારી, 1960 માં મૃત વ્યક્તિઓ અથવા તેમના સ્થાનાંતરિત લોકોના નામ કાઢી નાખવાની સત્તા છે. દિલ્હીના ચાંદની ચોકમાં, કાઢી નાખવામાં આવેલા મતદારોના નોંધપાત્ર ટકાએ દાવો કર્યો હતો કે તેમને કાઢી નાખવા અંગે નોટિસ પણ મોકલવામાં આવી નથી.

ફર્રુખાબાદમાં, કાઢી નાખવામાં આવેલા 15 ટકાથી વધુ લોકોએ સમાન આરોપ મૂક્યો હતો. જો સમાન વલણો સમગ્ર લોકસભા બેઠક પર લાગુ થાય, તો ખોટી રીતે કાઢી નાખવામાં આવે તે ભાજપની જીતના માર્જિન કરતાં લગભગ બમણું હશે.

મેરઠમાં, વિચિત્ર મતદાન વલણો પણ જોવા મળ્યા. ઉદાહરણ તરીકે, બોગસ મતદારોની ઊંચી ટકાવારી ધરાવતા બૂથમાં 2017ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મતદાન 1.6 ટકાથી વધીને 2022ની ચૂંટણીમાં 43 ટકા થયું હતું.

જ્યારે ન્યૂઝલોન્ડ્રીએ ચૂંટણી પંચ સાથે અપ્રમાણસર કાઢી નાખવાનો ડેટા શેર કર્યો, ત્યારે ઇસી અધિકારીએ કહ્યું, અમે મતદાર યાદીમાં જાતિ અથવા ધર્મના સંદર્ભમાં કોઈ ડેટા જાળવી રાખતા નથી. અમારા દ્વારા કોઈ પણ મતવિસ્તારમાં ધર્મ અથવા જાતિનું વર્ચસ્વ ધરાવતા લોકોના આધારે કોઈ ડેટાબેઝ રાખવામાં આવતો નથી. અમે માત્ર એસસી મતદારક્ષેત્રો નિયુક્ત કરીએ છીએ.

મતદાર યાદીઓનું અપડેટ, વિગતવાર માર્ગદર્શિકા છે
ઇસી સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટમાં રિવિઝન પ્રક્રિયા શરૂૂ કરે છે અને જાન્યુઆરીમાં અંતિમ રોલ પ્રકાશિત કરે છે. તે સૌપ્રથમ બીએલઓ દ્વારા મતદારોની ઘરે-ઘરે જઈ ચકાસણી કરવામાં એક મહિનો વિતાવે છે. તે મતદાર યાદીનો પ્રથમ ડ્રાફ્ટ તૈયાર કરવા, વિસંગતતાઓ દૂર કરવા, બૂથની પુન: ગોઠવણી વગેરેમાં વધુ એક મહિનો વિતાવે છે. પ્રથમ ડ્રાફ્ટ સામાન્ય રીતે ઓક્ટોબરના અંતમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ ખાસ સારાંશમાં સુધારો કરવામાં આવે છે. મતદાર યાદીની તૈયારી, અદ્યતનીકરણ અને સુધારણા અંગેની તમામ કવાયત માટે, રાજ્ય સરકાર, ખાસ કરીને જિલ્લા અધિકારીઓ, ચૂંટણી તંત્રમાં એક વિશાળ ભૂમિકા ભજવે છે, જેમાં સબ ડિવિઝનલ ઓફિસર-રેન્કનો અમલદાર ચૂંટણી અધિકારી તરીકે અપડેટ પ્રક્રિયાનો હવાલો સંભાળે છે. નોંધણી અધિકારી, મદદનીશ ઊછઘત, સુપરવાઈઝર અને બૂથ-લેવલ ઓફિસર્સ (ઇકઘ)ની ટીમો દ્વારા મદદ કરવામાં આવે છે.

ફીલ્ડ વેરિફિકેશન બીએલઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે,તમામ ડિલીટ ફોર્મ 7 દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં ચૂંટણી તંત્ર દ્વારા સુઓ મોટુ કાર્યવાહી જોવા મળે છે. સામાન્ય અને સુઓ મોટુ ડિલીટ બંને માટે, મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં નોટિસ ફરજિયાત છે, ખાસ કરીને જ્યારે કાઢી નાખવાની ટકાવારી 2 કરતા વધારે હોય. જો કોઈપણ બૂથ પર કાઢી નાખવાનો દર 2 ટકા કરતાં વધી જાય, તો ઊઈ ઊછઘ ને વ્યક્તિગત રીતે દાખલાની ક્રોસ વેરિફિકેશન કરવાનો આદેશ આપે છે.
સામાન્ય રીતે મતદારનું નામ કાઢી નાખવાના ત્રણ કિસ્સાઓ હોય છે - જો મતદાર મૃત્યુ પામ્યો હોય, તેનું સરનામું બદલ્યું હોય અથવા યાદીમાં ડુપ્લિકેટ એન્ટ્રી હોય. તમામ અરજીઓની પ્રક્રિયા થતી હોવાથી તેની ક્રોસ-ચેક કરવા માટે એક સિસ્ટમ છે. ઇકઘ દ્વારા કરવામાં આવેલ કામનો એક ભાગ સુપરવાઈઝર દ્વારા તપાસવામાં આવે છે, અને સુપરવાઈઝર જે તપાસ કરે છે તેનો એક હિસ્સો અઊછઘ દ્વારા સમીક્ષા કરવામાં આવે છે વગેરે. ઊછઘત અંતિમ કોલ લે છે. અને ચૂંટણીના વર્ષમાં, ઇસીએ સુઓ મોટુ કાઢી નાખવા સામે રક્ષણ આપવું પડશે.