શૈક્ષણિક બાંધકામોને પણ પર્યાવરણ નિયમોથી મુક્તિ નહીં

સુપ્રીમ કોર્ટે આજે કેન્દ્રના 29 જાન્યુઆરી, 2025 ના જાહેરનામાના એક ભાગને રદ કર્યો, જેમાં ઔદ્યોગિક શેડ, શાળાઓ, કોલેજો અને છાત્રાલયોને લગતા બાંધકામ પ્રોજેક્ટ્સને પર્યાવરણીય અસર મૂલ્યાંકન (EIA) સૂચના, 2006 હેઠળ પૂર્વ પર્યાવરણીય મંજૂરી મેળવવાથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી.મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.આર. ગવઈ અને ન્યાયાધીશ કે. વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે સુધારેલા સમયપત્રકની નોંધ 1 થી કલમ 8(ફ) માં સમાવિષ્ટ આ મુક્તિ મનસ્વી અને પર્યાવરણ સંરક્ષણ કાયદાના હેતુની વિરુદ્ધ છે. જો કે, બાકીની સૂચનાને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું.

ઉદ્યોગ અને શૈક્ષણિક ઇમારતો માટે 2006 ના નોટિફિકેશનમાંથી મુક્તિ આપવા પાછળ અમને કોઈ કારણ દેખાતું નથી. બાંધકામ પ્રવૃત્તિ હાથ ધરવામાં આવે છે, તો તે કુદરતી રીતે પર્યાવરણ પર અસર કરશે, ભલે તે ઇમારત શૈક્ષણિક હેતુ માટે હોય. અમને ઔદ્યોગિક અથવા શૈક્ષણિક હેતુઓ માટે બાંધવામાં આવેલી ઇમારતો સાથે અન્ય ઇમારતોનો ભેદભાવ કરવાનું કોઈ કારણ દેખાતું નથી. એ સામાન્ય જ્ઞાન છે કે શિક્ષણ હવે ફક્ત સેવા-લક્ષી વ્યવસાય નથી. એ સામાન્ય જ્ઞાન છે કે શિક્ષણ આજકાલ એક સમૃદ્ધ ઉદ્યોગ પણ બની ગયું છે, કોર્ટે અવલોકન કર્યું.

કોર્ટે અગાઉ NGO વનશક્તિ દ્વારા દાખલ કરાયેલ જાહેર હિતની અરજીમાં નોટિફિકેશનના અમલ પર સ્ટે મૂક્યો હતો. આ સ્ટે 30 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજના ઓફિસ મેમોરેન્ડમ પર પણ લાગુ પડ્યો હતો, જેમાં સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી હતી કે સુધારેલી નોટિફિકેશન કેરળને પણ લાગુ પડશે. EIA શાસન હેઠળ, 20,000 ચોરસ મીટર જેટલા અથવા તેનાથી વધુ બિલ્ટ-અપ એરિયા ધરાવતા કોઈપણ બિલ્ડિંગ અથવા બાંધકામ પ્રોજેક્ટ માટે પૂર્વ પર્યાવરણીય મંજૂરી જરૂૂરી છે.

વાંધાજનક નોટિફિકેશનમાં 2006 ના EIA નોટિફિકેશનના શેડ્યૂલના કલમ 8 માં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો.
કોર્ટે નોંધ્યું કે 20,000 ચોરસ મીટરથી વધુના વિસ્તારોમાં શૈક્ષણિક અથવા ઔદ્યોગિક હેતુઓ માટે પણ ઇમારતોનું બાંધકામ કુદરતી રીતે પર્યાવરણીય અસર કરશે અને તેને મુક્તિ આપી શકાતી નથી.