બે વર્ષથી કફ સિરપની ફોર્મ્યુલા પર પ્રતિબંધ છતાં લોલંલોલ

મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાનમાં 24થી વધુ બાળકોના મૃત્યુએ આરોગ્ય નિયમન તંત્રની પોલ ખોલી: 1400 કંપનીઓએ ગુણવત્તા પ્રમાણપત્ર માટે અરજી પણ કરી નથી

કફ સિરપથી 16 થી વધુ બાળકોના મૃત્યુએ દેશમાં ઔષધ નિયમનકારી તંત્રની પોલ ખોલી છે. બે વર્ષ પહેલાં, 18 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ, કેન્દ્ર સરકારે સ્પષ્ટ આદેશ જારી કર્યો હતો કે ક્લોરફેનિરામાઇન મેલેટ (2 મિલિગ્રામ) અને ફેનાઇલફ્રાઇન એચસીએલ (5 મિલિગ્રામ) ધરાવતી કફ સિરપ 4 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને આપવામાં આવશે નહીં, કારણ કે તેમાં ફાયદા કરતાં વધુ નુકસાન હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું.

આ આદેશમાં એવી પણ જોગવાઈ હતી કે આવી દવાઓના લેબલ પર ચેતવણીઓ લખવી જોઈએ. જોકે, આ આદેશનું પાલન કરવામાં આવ્યું ન હતું. ન તો ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓએ લેબલ બદલ્યા, ન તો રાજ્ય સરકારોએ તેનો અમલ કરવા અથવા જાગૃતિ લાવવા માટે કોઈ નક્કર પગલાં લીધાં. આના દુ:ખદ પરિણામો મધ્યપ્રદેશમાં સ્પષ્ટ થયા, જ્યાં કોલ્ડ્રિફ સીરપથી 16 થી વધુ બાળકો મૃત્યુ પામ્યા. આ સીરપમાં સમાન પ્રતિબંધિત ફોર્મ્યુલા (પેરાસીટામોલ + ક્લોરફેનિરામાઇન + ફેનાઇલફ્રાઇન) હતું, અને બોટલ પર કોઈ ચેતવણી નહોતી.

કેન્દ્ર સરકારે ફાઇલ નંબર 04-01/2022-DC હેઠળ આ ફોર્મ્યુલા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. જો કે, તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે શ્રીસન ફાર્મા જેવી કંપનીઓ, જે આ સીરપ વેચી રહી હતી, ન તો ચેતવણી લેબલ પ્રદર્શિત કર્યા હતા કે ન તો WHO-GMP (ગુણવત્તા પ્રમાણપત્ર) મેળવ્યું હતું. દેશની 5,308 MSME ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓમાંથી, 3,838 એ આ પ્રમાણપત્ર મેળવ્યું હતું, જ્યારે 1,470 કંપનીઓએ તેના માટે અરજી પણ કરી ન હતી. પ્રમાણપત્ર વિના જેનરિક દવાઓનું ઉત્પાદન અને વેચાણ કરતી કંપનીઓમાં શ્રીસન ફાર્માનો સમાવેશ થતો હતો.

સીડીએસસીઓની તપાસમાં શ્રીસન ફાર્માની ફેક્ટરીમાં DEG (ડાયથિલિન ગ્લાયકોલ) ભરેલા બિલ વગરના ક્ધટેનર મળી આવ્યા. આ અત્યંત ઝેરી રસાયણને સિરપમાં માત્ર 0.1% ની માત્રામાં ઉમેરવાની મંજૂરી છે, પરંતુ કંપની 46-48% સુધી DEG નો ઉપયોગ કરી રહી હતી. તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે કંપની મોંઘા રસાયણ, ફિનાઇલફ્રાઇન HCl પર બચત કરવા માટે સસ્તા અને ખતરનાક DEG નો ઉપયોગ કરી રહી હતી.

ગામ્બિયા કફ સિરપ કૌભાંડ પછી કડક ચેતવણીઓ છતાં આ બેદરકારી જોવા મળી હતી, જેમાં કેન્દ્ર સરકારે તમામ ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ માટે WHO-GMP પ્રમાણપત્ર ફરજિયાત કર્યું હતું. કેન્દ્ર સરકારે બે વર્ષ પહેલાં ચેતવણીઓ અને નિયંત્રણો જારી કર્યા હતા. જોકે, રાજ્ય સરકારોની બેદરકારી અને ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓની બેજવાબદારીને કારણે મધ્ય પ્રદેશમાં બાળકોના મોત થયા હતા.

દેશમાં 1,400 થી વધુ ફાર્માસ્યુટિકલ ફેક્ટરીઓ ગુણવત્તા પ્રમાણપત્ર વિના કાર્યરત છે, જે એક ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે. આ ઘટના માત્ર નિયમનકારી પ્રણાલીમાં ખામીઓને ઉજાગર કરતી નથી પણ બાળકોના રક્ષણ માટે તાત્કાલિક અને કડક પગલાં લેવાની જરૂૂરિયાત પર પણ ભાર મૂકે છે.