શું લોકશાહી ખતરામાં છે? વિદેશમંત્રી જયશંકરે પશ્ચિમી દેશોને આપ્યો આવો જવાબ

મ્યુનિક સુરક્ષા પરિષદમાં ભારતીય વિદેશ મંત્રી ડૉ. એસ. જયશંકરે ભારતની મજબૂત લોકશાહી અને ચૂંટણી પ્રક્રિયાનો બચાવ કર્યો. આ સાથે તેમણે લોકશાહી અંગે પશ્ચિમી દેશોની બેવડી નીતિનો પણ પર્દાફાશ કર્યો હતો. જયશંકર અસંમત હતા કે વૈશ્વિક સ્તરે લોકશાહી સંકટમાં છે. તેમણે ભારતના લોકતાંત્રિક મૂલ્યોને રેખાંકિત કર્યા હતા.

મ્યુનિક સિક્યોરિટી કોન્ફરન્સમાં 'લાઈવ ટુ વોટ અધર ડે: ફોર્ટીફાઈંગ ડેમોક્રેટિક રિઝિલિન્સ' પર ચર્ચા દરમિયાન જ્યારે વિદેશ મંત્રી જયશંકરને પૂછવામાં આવ્યું કે શું વૈશ્વિક સ્તરે લોકશાહી સંકટમાં છે? તેના જવાબમાં તેણે કહ્યું કે મને લાગે છે કે આ પેનલમાં બેઠેલા તમામ લોકોમાં હું સૌથી વધુ આશાવાદી વ્યક્તિ છું. અહીંના મોટાભાગના લોકો નિરાશાવાદી દૃષ્ટિકોણ ધરાવે છે.

તેમણે કહ્યું કે મારી આંગળી પર વોટિંગનું નિશાન છે. તમે મારા નખ પર જે ચિહ્ન જુઓ છો તે એક વ્યક્તિનું નિશાન છે જેણે હમણાં જ મતદાન કર્યું છે. વિદેશ મંત્રીએ દિલ્હીની ચૂંટણીનો ઉલ્લેખ કર્યો. તેમણે કહ્યું કે ગયા વર્ષે રાષ્ટ્રીય ચૂંટણી હતી. આ ચૂંટણીમાં 90 કરોડ મતદારોમાંથી લગભગ 70 કરોડ લોકોએ મતદાન કર્યું હતું. અમે એક જ દિવસમાં મતોની ગણતરી કરીએ છીએ.

જયશંકરે વધુમાં કહ્યું કે દાયકાઓ પહેલાની સરખામણીમાં આજે 20 ટકા વધુ લોકો મતદાન કરે છે. તેથી, જો કોઈ કહે કે લોકશાહી વૈશ્વિક સ્તરે સંકટમાં છે, તો હું તેની સાથે સંપૂર્ણપણે અસંમત છું. આપણા દેશમાં લોકશાહી જીવંત છે, મતદાન યોગ્ય રીતે થઈ રહ્યું છે અને અમે અમારા લોકતાંત્રિક માર્ગને લઈને આશાવાદી છીએ. અમારા માટે, લોકશાહીએ ખરેખર પરિણામો આપ્યા છે.

એસ. જયશંકરે એમ પણ કહ્યું હતું કે, 'એક સમય એવો હતો જ્યારે પશ્ચિમી દેશો લોકશાહીને માત્ર તેમની વિશેષતા તરીકે જોતા હતા અને વૈશ્વિક દક્ષિણમાં બિન-લોકતાંત્રિક શક્તિઓને ટેકો આપતા હતા. આ હજુ પણ ચાલુ છે. હું તાજેતરની કેટલીક ઘટનાઓ તરફ ધ્યાન દોરી શકું છું, જ્યાં પશ્ચિમ તેના પોતાના દેશોમાં જે મૂલ્યો પસંદ કરે છે, તેને વિદેશમાં અપનાવવાનું ટાળે છે. તેથી જ ગ્લોબલ સાઉથના દેશો અન્ય દેશોની સફળતાઓ, ખામીઓ અને પ્રતિક્રિયાઓ પર ધ્યાનથી નજર રાખી રહ્યા છે.'

જયશંકરે એમ પણ કહ્યું કે, 'તમામ પડકારો છતાં ભારતે લોકતાંત્રિક મોડલ અપનાવવાનું ચાલુ રાખ્યું છે. જ્યારે તમે અમારા ક્ષેત્રને જુઓ છો, ત્યારે ભારત લગભગ એકમાત્ર એવો દેશ છે જેણે લોકશાહી જાળવી રાખી છે. જો પશ્ચિમ ખરેખર લોકશાહીની વૈશ્વિક સફળતા ઈચ્છે છે, તો તેણે તેના પોતાના પ્રદેશની બહાર પણ સફળ લોકશાહી મોડલ અપનાવવા જોઈએ.'

એસ. જયશંકરના આ નિવેદનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ભારત લોકશાહીને માત્ર પશ્ચિમી દેશોની વિશેષતા તરીકે જોતું નથી, પરંતુ તેને સાર્વત્રિક આકાંક્ષા તરીકે જુએ છે. ભારતીય લોકશાહીની તાકાત, તેની વિશાળ મતદારોની ભાગીદારી અને સામાજિક કલ્યાણ યોજનાઓને ધ્યાનમાં લેતા, એ કહેવું યોગ્ય રહેશે કે ભારતનું લોકશાહી મોડેલ અન્ય વિકાસશીલ દેશો માટે ઉદાહરણ બની શકે છે.