ગણપતિની વિદેશ યાત્રા…ક્યાંક લોહીથી તો ક્યાંક તાંત્રિક સ્વરૂપની સાથે પૂજા , જાણો કેવી રીતે વિઘ્નહર્તા ચીનથી અફઘાનિસ્તાન પહોંચ્યા

ગણેશ ચતુર્થી એટલે કે ભાદ્રપદની ગણેશ ચતુર્થીએ સમગ્ર ભારતમાં ગણેશોત્સવની ધૂમ મચાવી છે. મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટક સહિત સમગ્ર ભારતમાં વિઘ્નહર્તાની પૂજા કરવામાં આવે છે. વિશ્વના જે દેશોમાં ભારતીયોની બહુમતી છે, જેમ કે અમેરિકા, કેનેડા, ઈંગ્લેન્ડ અને ઓસ્ટ્રેલિયા વગેરેમાં પણ લોકો ઘરઆંગણે અને સામૂહિક રીતે આધુનિક રીતે પ્રથમ દેવતાની પૂજા કરે છે. જો કે ગજાનનની વિદેશયાત્રાનો ઈતિહાસ ઘણો પ્રાચીન છે.વિશ્વના ઘણા દેશોમાં પ્રાચીન કાળથી ભગવાન શિવની વિવિધ સ્વરૂપોમાં પૂજા કરવામાં આવે છે. ચાલો જાણીએ કે કયા દેશોમાં ગણપતિની પૂજા કરવાની પ્રથા પ્રચલિત છે અને ક્યારથી છે? આનું કારણ શું છે?

થાઈલેન્ડઃ અહીંની આર્કિટેક્ચર પર પણ તેની અસર જોવા મળી રહી છે
ભારતમાં જ્યારે ગણેશ ચતુર્થી ઉજવવામાં આવે છે ત્યારે થાઈલેન્ડમાં પણ ભગવાન વિનાયકની પૂજા કરવામાં આવે છે. જો કે તેનો ઈતિહાસ ઘણો જૂનો છે. ગણેશની પૂજા થાઈ બુદ્ધોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય છે. ધ પ્રિન્ટના અહેવાલ મુજબ, લંબોદરની મૂર્તિઓનું અસ્તિત્વ થાઈલેન્ડમાં 550-600 સામાન્ય યુગની છે. થાઇલેન્ડમાં, એકદંતને ફિરા ફિકાનેટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને એવું માનવામાં આવે છે કે તે એવા દેવ છે જે સફળતા લાવે છે અને તમામ અવરોધોને દૂર કરે છે.

થાઈલેન્ડમાં વિશ્વની સૌથી ઊંચી ગણપતિની 128 ફૂટની પ્રતિમા છે.
કોઈપણ નવું કાર્ય શરૂ કરતા પહેલા અને લગ્નમાં, ગણાધ્યક્ષની પૂજા કરવામાં આવે છે, લગભગ એવી જ રીતે ભારતમાં, કોઈપણ કાર્ય પહેલાં શ્રી ગણેશનું સ્મરણ કરવામાં આવે છે અને હિન્દુ લગ્નોમાં, દ્વારપૂજાના સમયે, પ્રથમ પૂજા કરવામાં આવે છે. ભગવાન ગણેશનો પ્રભાવ થાઈ કલા અને સ્થાપત્ય પર પણ જોવા મળે છે.

ચીન: વિઘ્નહર્તા તિબેટ થઈને પહોંચ્યું
પાડોશી દેશ ચીનમાં પણ ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવામાં આવે છે. શ્રી ગણેશ તિબેટ થઈને ત્યાં પહોંચ્યા. ડાઉન ટુ અર્થના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે ભગવાન ગણેશની પૂજા સૌથી પહેલા તિબેટમાં શરૂ થઈ હતી. ત્યાંથી ચીન થઈને જાપાન પહોંચ્યા. એટલું જ નહીં, સમગ્ર દક્ષિણ પૂર્વમાં ભગવાન ગણેશની પૂજા કોઈને કોઈ સ્વરૂપે કરવામાં આવે છે. જો કે, તેની શરૂઆતનો સમય બહુ સ્પષ્ટ નથી.

ભારતીય અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયાઈ કલાના પ્રોફેસર રોબર્ટ એલ. બ્રાઉને ગજાનન પર વ્યાપક કાર્ય કર્યું છે. તેમના મતે દક્ષિણ પૂર્વ એશિયામાં જોવા મળતા ભગવાન ગણેશના સ્વરૂપોની ઉત્પત્તિ પાંચમી અને છઠ્ઠી સદીમાં થઈ હોવાનું માનવામાં આવે છે.

જ્યાં સુધી ચીનનો સવાલ છે, ત્યાં વિઘ્નો દૂર કરનાર તાંત્રિક સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે. ચીનમાં ગજાનનને હુઆનસી તિયાન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

અફઘાનિસ્તાન: વિનાયકને ગરદેજ ગણેશ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે
અફઘાનિસ્તાનમાં બૌદ્ધ પ્રતિમાઓના વિનાશ છતાં, ગજાનનની પૂજા કરવામાં આવે છે. છઠ્ઠી-સાતમી સદીની આસપાસ બનેલી ભગવાન ગણેશની મૂર્તિઓ ત્યાં જોવા મળે છે. કાબુલ પાસે ગાર્દેઝમાં આવી ઘણી મૂર્તિઓ જોવા મળે છે. તેઓ ગરદેજ ગણેશ તરીકે ઓળખાય છે. અફઘાનિસ્તાનમાં, ભગવાન ગણેશને જ્ઞાન અને કીર્તિના દેવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે.

જાપાન: એમ્બ્રેસ્ડ ટ્વીન સ્વરૂપની પૂજા
ગણેશ પૂજાની શરૂઆત જાપાનમાં બૌદ્ધ ધર્મના પ્રસાર સાથે થઈ હોવાનું પણ માનવામાં આવે છે. જાપાનમાં પણ બૌદ્ધો ભગવાન ગણેશની પૂજા કરે છે. ત્યાં ઉદ્યોગપતિઓથી લઈને કલાકારોથી લઈને નર્તકો સુધી સૌ પ્રથમ દેવતાની પૂજા કરે છે. જો કે, જાપાનમાં, ભગવાન ગણેશનું જોડિયા સ્વરૂપ એક પુરુષ અને સ્ત્રીના આલિંગનમાં જોવા મળે છે. શ્રી ગણેશનું આ સ્વરૂપ એક સાથે હાથીનું સૌમ્ય અને મજબૂત સ્વરૂપ દર્શાવે છે.

કંબોડિયા: ગણપતિને મોક્ષ અને મુક્તિ આપનાર દેવતા માનવામાં આવે છે.
કંબોડિયામાં ગજાનનને મુખ્ય દેવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ત્યાંના મંદિરોમાં સાતમી સદીથી પહેલા દેવતાઓની પૂજા કરવામાં આવે છે. એવી માન્યતા છે કે ભગવાન ગણેશ તેમના ભક્તોને મોક્ષ અને મુક્તિ પ્રદાન કરે છે.

તિબેટઃ મહારક્તને ગણપતિ તરીકે પૂજવામાં આવે છે
તિબેટમાં, શ્રી ગણેશને બૌદ્ધ દેવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ત્યાં તેમને મહારક્ત ગણપતિ અને વજ્ર વિનાયક તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ બંને નામ ગજાનનના ભારતીય નામો જેવા જ છે. ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસમાં એક અહેવાલ જણાવે છે કે ભારતીય બૌદ્ધ સાધુ દીપાંકર શ્રીજન અને ગાયધરે 11મી સદીમાં ભગવાન ગણેશને તિબેટીયન બૌદ્ધો સાથે પરિચય કરાવ્યો હતો. તિબેટની ધાર્મિક કથાઓમાં ગણેશ લામા સાથે પણ સંબંધિત છે. તિબેટીયન બૌદ્ધો ભગવાન ગણેશને ધર્મના રક્ષક, રાક્ષસોનો નાશ કરનાર અને અવરોધોનો નાશ કરનાર માને છે.

ઇન્ડોનેશિયા: પૂજાનું તાંત્રિક સ્વરૂપ
ચીનની જેમ ઇન્ડોનેશિયામાં પણ જાવા ટાપુ પર ગજાનનને તાંત્રિક દેવતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે રાજા કૃતાંગર દ્વારા કરવામાં આવતી ધાર્મિક વિધિઓ દ્વારા તમામ પ્રકારના અવરોધોને દૂર કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પ્રણાલી અહીં 14મી-15મી સદીમાં બૌદ્ધ અને શૈવ ધર્મના મિશ્ર તાંત્રિક સ્વરૂપમાં વિકસિત થઈ હતી. ગણેશનું એક સ્વરૂપ અહીં ખોપરીઓ પહેરીને અને ખોપરીના સિંહાસન પર બેઠેલા દર્શાવવામાં આવ્યું છે.

જાવામાં ભગવાન ગણેશનું હિન્દુ સ્વરૂપ પણ જોવા મળે છે. અહીં ગજાનનની 700 વર્ષ જૂની પ્રતિમા છે. આમાં, ભગવાન ગણેશની મૂર્તિને બ્રોમો પર્વતમાં જ્વાળામુખીના મુખ પર બેઠેલી દર્શાવવામાં આવી છે. માઉન્ટ બ્રોમો, ભગવાન બ્રહ્માના નામ પર, ઇન્ડોનેશિયામાં 120 વર્ષ જૂનો સક્રિય જ્વાળામુખી છે. અહીંના લોકોનું માનવું છે કે તેના મુખ પર સ્થાપિત ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ તેમને જ્વાળામુખીથી બચાવે છે.