નેપાળ હોય કે અન્ય કોઇ રાષ્ટ્ર: ચહેરા બદલાય છે પણ વ્યવસ્થા પરિવર્તન થતું નથી

નેપાળનો આધુનિક રાજકીય ઇતિહાસ લોકોના સતત સંઘર્ષ, આકાંક્ષાઓ અને અસંતોષની ગાથા છે. રાજાશાહીથી લોકશાહી અને ગણતંત્ર સુધીની સફરમાં, નેપાળી લોકો વારંવાર રસ્તાઓ પર ઉતર્યા છે અને પોતાનો અવાજ ઉઠાવ્યો છે.

લોકોએ નિરંકુશ રાજાશાહીને પડકાર ફેંક્યો હતો અને લગભગ 250 વર્ષ જૂની વ્યવસ્થાને ઉથલાવી દીધી હતી અને હવે લોકોએ લોકશાહીમાં ભ્રષ્ટ અને તકવાદી પક્ષીય રાજકારણ પર પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે. હકીકતમાં, નેપાળનો રાજકીય પ્રવાહ ઘણીવાર આંદોલનો અને બળવા દ્વારા ચલાવવામાં આવ્યો છે. ફરી એકવાર દેશના લોકો વ્યવસ્થામાં પરિવર્તન માટે રસ્તાઓ પર ઉતર્યા અને તેની અસર પણ જોવા મળી. લોકશાહીની મજબૂતાઈ કારોબારી, વિધાનસભા અને ન્યાયતંત્રના ત્રણ સ્તંભોની પારદર્શિતા, જવાબદારી અને નિષ્પક્ષતા પર આધારિત છે. નેપાળમાં બનેલી ઘટનાઓમાંથી બોધપાઠ એ છે કે જો આ સંસ્થાઓ ભ્રષ્ટાચાર અને પક્ષપાતનો શિકાર બને અને લોકશાહી માત્ર એક ઔપચારિક માળખું રહે, તો અવિશ્વાસથી ગ્રસ્ત લોકો આંદોલન કરવા મજબૂર થાય છે.

નેપાળ લાંબા સમયથી રાજાશાહીનો ભોગ બન્યું હતું અને તેથી જ દેશમાં ક્રાંતિ અને બળવા પછી લગભગ સત્તર વર્ષ પહેલાં ત્યાં લોકશાહી સ્થાપિત થઈ શકી હતી. રાજાશાહી દરમિયાન, નેપાળમાં લોકોનું જીવન રાજકીય, આર્થિક અને સામાજિક રીતે મુશ્કેલ હતું. લોકશાહી વ્યવસ્થામાં, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે તે વ્યાપક જન કલ્યાણ કરીને સામાજિક ન્યાય સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરે, વહીવટમાં પારદર્શિતા હોવી જોઈએ અને તમામ નાગરિકોને વિકાસની પ્રક્રિયામાં સામેલ કરવા જોઈએ. નેપાળમાં આવું કંઈ થયું નથી. ચુનંદા નેતાઓના એક જૂથે લોકશાહી વ્યવસ્થાનો કબજો મેળવ્યો અને એક નાના અને ખાસ જૂથમાં સત્તા કેન્દ્રિત કરી.

ડાબેરી નેતાઓનો પણ આમાં પ્રભાવ હતો, તેથી તેને લોકશાહી સરમુખત્યારશાહી અને ચીની વ્યવસ્થા અપનાવવા જેવું માનવામાં આવતું હતું. લાંબા સમયથી, નેપાળની સત્તા ત્રણ નેતાઓની આસપાસ કેન્દ્રિત હોય તેવું લાગે છે - નેપાળની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના પુષ્પ કમલ દહલ પ્રચંડ, નેપાળી કોંગ્રેસના શેર બહાદુર દેઉબા અને કેપી શર્મા ઓલી, જેમણે તાજેતરમાં પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું છે. લોકશાહીમાં, શાસક પક્ષ અને વિપક્ષને બે અલગ અલગ ધ્રુવ માનવામાં આવે છે, પરંતુ નેપાળમાં આવું બિલકુલ નથી. ત્યાં, પ્રચંડ, ઓલી અને નેપાળી કોંગ્રેસ વચ્ચે એટલા સૌહાર્દપૂર્ણ સંબંધો છે કે કોઈપણ કોઈને ટેકો આપી શકે છે અને તેમને વડા પ્રધાન પદ સુધી પહોંચાડી શકે છે. સતાના ખેલમાં ચહેરા બદલાતા રહ્યા છે પણ લોકોની સમસ્યાઓ યથાવત રહી છે.