કલમ 370ની નાબુદી બંધારણીય: મોદી સરકારના નિર્ણયને સુપ્રીમની મહોર
સુપ્રીમ કોર્ટના 5 ન્યાયાધીશોની બેન્ચે જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવા વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલી 23 અરજીઓની સુનાવણી કરી હતી.
જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવાનો નિર્ણય યથાવત રહેશે. સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજની બેંચે સોમવારે ચુકાદો સંભળાવ્યો હતો. CJI ચંદ્રચુડે કહ્યું- કલમ 370 અસ્થાયી વ્યવસ્થા હતી. બંધારણની કલમ 1 અને 370થી સ્પષ્ટ છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીર ભારતનું અભિન્ન અંગ છે. ભારતીય બંધારણની તમામ જોગવાઈઓ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં લાગુ થઈ શકે છે.
કોર્ટે કહ્યું- અમે કલમ 370 નાબૂદ કરવાના રાષ્ટ્રપતિના બંધારણીય આદેશને માન્ય ગણીએ છીએ. અમે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી લદ્દાખને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ બનાવવાના નિર્ણયની માન્યતા જાળવી રાખીએ છીએ. આ સાથે સુપ્રીમ કોર્ટે આદેશ આપ્યો કે ચૂંટણી પંચે જમ્મુ-કાશ્મીર વિધાનસભાની ચૂંટણી 30 સપ્ટેમ્બર 2024 સુધીમાં કરાવવી જોઈએ.
CJIએ કહ્યું કે કેન્દ્ર દ્વારા લેવામાં આવેલા દરેક નિર્ણયને કોર્ટમાં પડકારી શકાય નહીં. આમ કરવાથી અરાજકતા ફેલાશે. જો કેન્દ્રનો નિર્ણય કોઈપણ પ્રકારની મુશ્કેલી ઊભી કરી રહ્યો હોય તો જ તેને પડકારી શકાય.
કોર્ટે કહ્યું કે કલમ 356 પછી એ કહેવું યોગ્ય નથી કે કેન્દ્ર માત્ર સંસદ દ્વારા જ કાયદો બનાવી શકે છે. સીજેઆઇએ કહ્યું કે આ ચુકાદામાં 3 જજના જજમેન્ટ સામેલ છે. એક ચુકાદો ચીફ જસ્ટિસ, જસ્ટિસ ગવઈ અને જસ્ટિસ સૂર્યકાન્તનો છે. બીજો ચુકાદો જસ્ટિસ કૌલનો છે. જસ્ટિસ ખન્ના બંને ચુકાદા સાથે સહમત છે.
મોદી સરકારે તેના બીજા કાર્યકાળમાં 5 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ કલમ 370 નાબૂદ કરી હતી. ઉપરાંત, રાજ્યને જમ્મુ-કાશ્મીર અને લદ્દાખ એમ બે ભાગમાં વહેંચવામાં આવ્યું હતું. સુપ્રીમ કોર્ટમાં તેની સામે કુલ 23 અરજીઓ કરવામાં આવી હતી. પાંચ જજોની બેન્ચે તમામ અરજીઓની એકસાથે સુનાવણી કરી હતી.
સુપ્રીમ કોર્ટમાં સતત 16 દિવસ સુધી ચાલેલી સુનાવણી 5 સપ્ટેમ્બરે પૂરી થઈ હતી. આ પછી સુપ્રીમ કોર્ટે નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો. એટલે કે સુપ્રીમ કોર્ટે 96 દિવસની સુનાવણી બાદ કેસ પર પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટમાં 5 જજોની બંધારણીય બેંચમાં ચીફ જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ ગવઈ, જસ્ટિસ સૂર્યકાન્ત, જસ્ટિસ કૌલ અને જસ્ટિસ ખન્નાનો સમાવેશ થાય છે. તમામ ન્યાયાધીશોએ સર્વસંમતિથી નિર્ણય લીધો હતો. ચુકાદો માત્ર સીજેઆઇ ચંદ્રચુડે વાંચ્યો હતો.
ચૂકાદાના મહત્ત્વના મુદ્દાઓ
પ્રેસિડેંશિયલ પ્રોક્લેમેશન માન્ય હતી કે કેમ તે અંગે અમે વિચારણા કરી રહ્યા નથી કારણ કે તેને કોઈએ પડકાર્યો ન હતો.
રાષ્ટ્રપતિ શાસન દરમિયાન કેન્દ્ર દ્વારા લેવામાં આવેલા દરેક નિર્ણયને પડકારી શકાય નહીં.
જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં દેશનાં અન્ય રાજ્યોથી અલગ કોઈ આંતરિક સાર્વભૌમત્વ (Internal Sovereignty) નથી.
બંધારણની કલમ 370 અસ્થાયી હતી, તેને રદ કરવાની રાષ્ટ્રપતિની સત્તા હજુ પણ અસ્તિત્વમાં છે. જમ્મુ અને કાશ્મીર યુદ્ધની પરિસ્થિતિને કારણે તેને વચગાળાના ધોરણે લાગુ કરવામાં આવી હતી.
જમ્મુ અને કાશ્મીરની બંધારણ સભાને ક્યારેય કાયમી સંસ્થા બનવાનો ઈરાદો નહોતો. જ્યારે જમ્મુ અને કાશ્મીરની બંધારણ સભાનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ ગયું, ત્યારે ખાસ શરત કે જેના માટે કલમ 370 લાગુ કરવામાં આવી હતી તેનું પણ અસ્તિત્વમાં ખતમ થઈ ગયું.
આજનો નિર્ણય માત્ર કાનૂની નથી, આશાનું કિરણ છે: વડાપ્રધાન
પીએમ મોદીએ ટ્વીટ કર્યું છે જેમાં તેમણે કહ્યું કે, કલમ 370 નાબૂદ કરવા અંગેનો આજનો સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય ઐતિહાસિક છે અને 5 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ ભારતની સંસદ દ્વારા લેવામાં આવેલા નિર્ણયને બંધારણીય રીતે સમર્થન આપે છેજમ્મુ, કાશ્મીર અને લદ્દાખની આપણી બહેનો અને ભાઈઓ માટે આ આશા, પ્રગતિ અને એકતાની ગજબની ઘોષણા છે. અદાલતે, તેના ગહન જ્ઞાનથી, એકતાના સારને મજબૂત બનાવ્યો છે, જેને આપણે, ભારતીયો તરીકે, દરેક વસ્તુથી વધુ વહાલા ગણીએ છીએ.હું જમ્મુ, કાશ્મીર અને લદ્દાખના સ્થિતિસ્થાપક લોકોને ખાતરી આપવા માંગુ છું કે તમારા સપનાને સાકાર કરવાની અમારી પ્રતિબદ્ધતા અતૂટ છે. અમે એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છીએ કે પ્રગતિના લાભો માત્ર તમારા સુધી જ નહીં, પરંતુ કલમ 370ને કારણે ભોગ બનેલા આપણા સમાજના સૌથી નબળા અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વર્ગો સુધી પણ પહોંચે. આજનો નિર્ણય માત્ર કાનૂની નિર્ણય નથી; તે આશાનું કિરણ છે, ઉજ્જવળ ભવિષ્યનું વચન છે અને એક મજબૂત, વધુ અખંડ ભારતનું નિર્માણ કરવાના આપણા સામૂહિક સંકલ્પનો પુરાવો છે.