શાંતિપૂર્ણ રીતે વિરોધ કરવાનો લોકોનો મૂળભૂત અધિકાર

કલમ 144ના અમલ પહેલાં માત્ર સત્તાવાર ગેઝેટ જ નહિં આધુનિક મીડિયા થકી જાણ કરવી જરૂરી: હાઇકોર્ટ

ગુજરાત હાઈકોર્ટે, ઉપદ્રવ અથવા આશંકિત ભય ટાળવા માટે ચોક્કસ વિસ્તારમાં ચાર કે તેથી વધુ લોકોના ભેગા થવા પર પ્રતિબંધ મૂકવા સંબંધિત CrPC ની કલમ 144 સંબંધિત કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, અવલોકન કર્યું કે વર્તમાન યુગમાં, સત્તાવાર ગેઝેટમાં આવા સૂચનાઓ અથવા આદેશોનું પ્રકાશન પૂરતું નથી.
કોર્ટે નોંધ્યું કે મોટા પાયે જનતાને આવા સત્તાવાર ગેઝેટ સુધી પહોંચ નથી. "સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ સહિત, માસ કોમ્યુનિકેશનના યુગમાં, આવા માધ્યમોનો ઉપયોગ કરીને આવા સૂચનાઓ/આદેશો પ્રકાશિત કરવા અધિકારીઓની ફરજ છે," તે જણાવ્યું હતું.

ન્યાયાધીશ એમ.આર. મેંગડેની સિંગલ જજ બેન્ચે અમદાવાદ પોલીસ કમિશનરને નિર્દેશ આપ્યો કે ભવિષ્યમાં, બીએનએસએસ અથવા જીપી એક્ટ (ગુજરાત પોલીસ એક્ટ, 1951) ની કલમ 37 હેઠળ ઉપલબ્ધ આવી સત્તાઓનો ઉપયોગ કરતી વખતે, પ્રક્રિયાગત પાસાઓનું પાલન કરવા માટે યોગ્ય કાળજી લેવામાં આવશે અને આવી સત્તાઓનો ઉપયોગ કરવા માટે અંતર્ગત સલામતીના પગલાં જરૂૂરી છે અને આ જોગવાઈઓ હેઠળ જારી કરાયેલા સૂચનાઓ/આદેશોનો સોશિયલ મીડિયા પર વ્યાપક પ્રચાર કરવામાં આવશે જેથી જનતાને તેના વિશે જાગૃત કરી શકાય.

સીઆરપીસીની કલમ 144 ની જેમ, જીપી એક્ટની કલમ 37 હેઠળ, કમિશનર અને જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ સહિતના અધિકારીઓને જાહેર વ્યવસ્થા અને સલામતી જાળવવા માટે શસ્ત્રો, વિસ્ફોટકો, કાટ લાગતા પદાર્થો, મિસાઇલો, મશાલો અને ચોક્કસ જાહેર પ્રદર્શનો અથવા પ્રદર્શનો વહન કરવા પર અસ્થાયી રૂૂપે પ્રતિબંધ મૂકવાની સત્તા છે.

કોર્ટે સીઆરપીસીની કલમ 144 ની પેટા-કલમ (2) ની નોંધ લેતા નોંધ્યું કે આ કેસોમાં, કટોકટીના કિસ્સાઓ સિવાય, સીઆરપીસીની કલમ 144 હેઠળની સત્તાઓનો ઉપયોગ કરતા પહેલા અસરગ્રસ્ત પક્ષોને નોટિસ જારી કરવાની પણ સત્તા છે.

આ કેસ સંબંધિત વાંધાજનક સૂચનામાં સંબંધિત સમયે પ્રવર્તતી આવી કટોકટીની પરિસ્થિતિનો ઉલ્લેખ નથી અને તેથી, અસરગ્રસ્ત પક્ષોને નોટિસ જારી કરવાની સત્તાવાળાઓની ફરજ હતી, એમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું.
કોર્ટે વધુમાં નોંધ્યું હતું કે સંહિતાની કલમ 144 હેઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરતા પહેલા, સત્તાવાળાઓએ શાંતિ અને સુલેહ-શાંતિ જાળવવા માટે કાયદા હેઠળ ઉપલબ્ધ અન્ય પગલાંનો આશરો લેવાની ફરજ પાડી હતી અને જ્યારે તે પગલાં અપૂરતા જણાયા ત્યારે જ પ્રશ્નમાં રહેલી સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકાયો હોત. અધિકારીઓએ અન્ય પગલાંનો પણ આશરો લીધો હોય અને તેમની નિષ્ફળતા પર જ પ્રશ્નમાં રહેલી સત્તાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય તેવું દર્શાવતું કંઈ રેકોર્ડ પર નથી.

આ અવલોકનો 2019ના એક કેસની સુનાવણી દરમિયાન આવ્યા હતા, જ્યાં અરજદારો અમદાવાદમાં નાગરિકતા સુધારા કાયદાના અમલીકરણ સામે વિરોધ કરી રહ્યા હતા. પોલીસ અધિકારીઓએ અરજદારો સામે ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતા, 1973 ની કલમ 144 હેઠળ જારી કરાયેલા જાહેરનામાના ઉલ્લંઘન બદલ ગુનો નોંધ્યો હતો.

અરજદારોએ દલીલ કરી હતી કે સમયાંતરે જારી કરવામાં આવતી આવી સૂચનાઓ પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રકાશિત કે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવતી નથી, અને તેથી, તેઓ આવી કોઈ સૂચનાઓ જારી કરવા વિશે જાણતા નથી. અરજદારે દાવો કર્યો હતો કે વર્ષ 2016 થી 2019 સુધી, અધિકારીઓ દ્વારા સમયાંતરે આવી સૂચનાઓ જારી કરવામાં આવી હતી, અને આવી સૂચનાઓ જારી કરવાથી અરજદારોના ચૂંટાયેલી સરકાર સામે શાંતિપૂર્ણ રીતે વિરોધ પ્રદર્શન કરવાના મૂળભૂત અધિકાર પર કાપ મુકાયો હતો.