પ્રજનન દરના ઘટાડામાં ગુજરાત ભારતમાં બીજા સ્થાને
છેલ્લા દાયકામાં 24% નો ઘટાડો, મોડા લગ્ન અને પરિવારોનું ઘટતું કદ કારણભૂત
2023 મા ગુજરાતનો કુલ પ્રજનન દર (TFR) 1.8 હતો, જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 1.9 કરતા થોડો ઓછો હતો. 2023 માટે ભારતની વસ્તી ગણતરી દ્વારા તાજેતરમાં પ્રકાશિત થયેલા સેમ્પલ રજીસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ (SRS) આંકડાકીય અહેવાલમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું છે કે 2011-13 અને 2021-23 વચ્ચે TFR ઘટાડો ગુજરાત માટે 24% હતો જે ભારત માટે 16.7% હતો. હકીકતમાં, ડેટા અનુસાર, દિલ્હીના 27.8% પછી, તે ભારતીય રાજ્યોમાં બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો દાયકાનો ઘટાડો હતો. દિલ્હી અને ઝારખંડ (21.4%) સાથે, ગુજરાત એવા ત્રણ રાજ્યોમાંનો એક હતો જ્યાં TFR મા 20% થી વધુનો દાયકાનો ઘટાડો હતો.
SRS રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે, TFR એ સ્ત્રીના પ્રજનન સમયગાળા દરમિયાન જન્મેલા બાળકોની સરેરાશ સંખ્યા દર્શાવે છે, એમ ધારીને કે વય-વિશિષ્ટ પ્રજનન દર, જેના સંપર્કમાં તેણી રહે છે, તે સમાન રહે છે અને કોઈ મૃત્યુદર નથી.
અમદાવાદ ઑબ્સ્ટેટ્રિક્સ એન્ડ ગાયનેકોલોજી સોસાયટી (AOGS) ના સચિવ ડો. પાર્થ શાહે જણાવ્યું હતું કે 2.1 એક આદર્શ TFR છે કારણ કે આ સંખ્યા વસ્તી રિપ્લેસમેન્ટ સૂચવે છે તે સ્તરથી નીચે જતો TFR વસ્તીનો એકંદર ઘટાડો દર્શાવે છે, અને હાલમાં તે વિશ્વભરમાં વૃદ્ધ વસ્તી સાથે એક ગરમ વિષય છે. જ્યારે આ ઘટના માટે ઘણા પરિબળો જવાબદાર છે, ત્યારે મુખ્ય પાસાઓમાંનું એક મોડા લગ્ન અને કુટુંબ આયોજન અને પરિવારોનું ઘટતું કદ છે.
તેમણે ઉમેર્યું કે 2010 માં, બાળજન્મની સરેરાશ ઉંમર 25-26 વર્ષની આસપાસ હતી, જે આજે સતત વધીને 28-35 વર્ષ થઈ ગઈ છે કુલ દર્દીઓમાંથી, લગભગ 20% દર્દીઓ બીજા બાળકના જન્મ માટે આવે છે. અમને ત્રીજા બાળકના જન્મ માટે 2-3 મહિનામાં એક દર્દી મળશે.
આ અહેવાલમાં ગુજરાતમાં ક્રૂડ જન્મ દર (CBR) - પ્રતિ 1,000 વ્યક્તિ દીઠ જીવંત જન્મોની વાર્ષિક સંખ્યા - માં એકંદર ઘટાડા પર પણ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે. રાષ્ટ્રીય સ્તરે, દર 21.6 થી ઘટીને 18.9 થયો છે, જે 12.5% ઘટાડો દર્શાવે છે, જ્યારે ગુજરાતમાં, તે 22.2 થી 18.3 સુધી 17.6% ઘટાડો દર્શાવે છે.
જાહેર આરોગ્ય, લિંગ અને અધિકારોના ક્ષેત્રમાં કામ કરતી ગૠઘ , સહજના ડિરેક્ટર રેણુ ખન્નાએ જણાવ્યું હતું કે બાળજન્મ અને પ્રજનનક્ષમતાના મેક્રો વલણો સાથે, સૂક્ષ્મ વલણો પર પણ ધ્યાન આપવાની જરૂૂર છે શહેરી અને ગ્રામીણ બંને મહિલાઓ સાથે કામ કરવાના અમારા અનુભવમા અમને ખ્યાલ છે કે બહુ ઓછા લોકોને પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય વિશે ખ્યાલ છે, કુટુંબ નિયોજન તો દૂરની વાત છે
