પ્રાદેશિક- જ્ઞાતિય સમીકરણો સાચવતું મોદી પ્રધાનમંડળ

સવર્ણ, ઓબીસી, આદિવાસી પ્રધાનો સાથે 24 રાજ્યોમાં વોટ બેંકને મનાવવા પ્રયાસ

નરેન્દ્ર મોદીનો ત્રીજો શપથ ગ્રહણ સમારોહ પૂર્ણ થયો છે. તેમની સાથે આ વખતે 72 મંત્રીઓએ પણ શપથ લીધા છે. 2014 અને 2019ની સરખામણીએ આ વખતે સૌથી વધુ મંત્રીઓએ શપથ લીધા છે, એટલે કે આ વખતે ગઠબંધન સરકારમાં સહયોગીઓને સ્થાન આપવા માટે મોદીની મંત્રીમંડળ પણ મોટી થઈ ગઈ છે.

પીએમ મોદીની આ નવી કેબિનેટમાં જાતિ સમીકરણને સ્પષ્ટ રીતે ધ્યાનમાં રાખવામાં આવ્યું છે. વાસ્તવમાં, લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને ઘણા રાજ્યોમાં કારમી હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, પછી તે ઉત્તર પ્રદેશ હોય, મહારાષ્ટ્ર હોય કે રાજસ્થાન, એવી ઘણી વોટ બેંક હતી જે પાર્ટીથી અલગ થઈ ગઈ હતી અને તેના કારણે તે બહુમતી મેળવી શકી નહોતી.

ત્યાં પણ ભાજપને દલિત મતદારોના ભારે રોષનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. હવે આ ભૂલ સુધારીને આ મંત્રીમંડળમાં તમામ જ્ઞાતિઓને યોગ્ય સ્થાન આપવાની કામગીરી હાથ ધરવામાં આવી છે. વિવિધ સમુદાયો જેમકે ઉચ્ચ જાતિ, દલિત, આદિવાસી વગેરેનો સમાવેશ કરવાના પ્રયાસો જોવા મળ્યા છે.

દરેક જ્ઞાતિમાંથી કેટલા મંત્રીઓ?
મોદી 3.0ની કેબિનેટમાં કુલ 30 કેબિનેટ મંત્રીઓ છે, જેમાં સ્વતંત્ર હવાલો ધરાવતા પાંચ રાજ્ય મંત્રીઓ અને 36 રાજ્ય મંત્રીઓ છે. આ તમામ મંત્રીઓ દ્વારા 24 રાજ્યોની સાથે તમામ પ્રદેશોનું પ્રતિનિધિત્વ આવરી લેવામાં આવે તેનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું છે. જો આંકડાની વાત કરીએ તો પીએમ મોદીની નવી કેબિનેટમાં 21 ઉચ્ચ જાતિના, 27 ઘઇઈ, 10 જઈ, 5 જઝ અને 5 લઘુમતી સમુદાયના મંત્રીઓની નિમણૂક કરવામાં આવી છે.
આ વખતે ભાજપને એકલા હાથે બહુમતી ન મળવાને કારણે એનડીએના 11 સહયોગીઓને પણ કેબિનેટમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આ સિવાય 23 રાજ્યોના છ પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને મંત્રીઓને પણ કેબિનેટમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.

જો ઉચ્ચ જાતિના મંત્રીઓની વાત કરીએ તો અમિત શાહ, એસ જયશંકર, મનસુખ માંડવિયા, રાજનાથ સિંહ, જિતિન પ્રસાદ, જયંત ચૌધરી, ધર્મેન્દ્ર પ્રધાન, રવનીત બિટ્ટુ, નીતિન ગડકરી, પીયૂષ ગોયલ, મનોહર લાલ ખટ્ટર, જીતેન્દ્ર સિંહ, સંજય સેઠ, ગજેન્દ્ર સિંહ. શેખાવત, રામ મોહન નાયડુ, જેપી નડ્ડા, ગિરિરાજ સિંહ, સુકાંત મજુમદાર, લાલન સિંહ, સતીશ ચંદ્ર દુબેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

ઓબીસી સમુદાય માટે કેટલી જગ્યા?
જો ઓબીસી મંત્રીઓની વાત કરીએ તો પંકજ ચૌધરી, અનુપ્રિયા પટેલ, રક્ષા ખડસે, શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ, જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા, રવિન્દરજીત સિંહ, કૃષ્ણ પાલ ગુર્જર, ભૂપેન્દ્ર યાદવ, અન્નપૂર્ણા દેવી, એચડી કુમાર સ્વામી અને નિત્યાનંદ રાયને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આ વખતે મોદીએ દલિત મતદારો પર પણ સંપૂર્ણ ફોકસ રાખ્યું છે, એટલે જ કેબિનેટમાં એસપી બઘેલ, કમલેશ પાસવાન, અજય તમટા, રામદાસ આઠવલે, વીરેન્દ્ર કુમાર, સાવિત્રી ઠાકુર, અર્જુન રામ મેઘવાલ, ચિરાગ પાસવાન, રામનાથ ઠાકુરને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. જુઆલ ઓરમ, શ્રીપદ યેસો નાઈક અને સર્બાનંદ સોનોવાલને પણ આદિવાસી મંત્રી તરીકે મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે.
જો કેબિનેટની પેટાજાતિઓને ધ્યાનમાં રાખીને વિશ્ર્લેષણ કરવામાં આવે તો જાણવા મળે છે કે આ વખતે મોદીએ 3 ઠાકુર, 6 બ્રાહ્મણ, 3 દલિત, 1 આદિવાસી, 2 શીખ, 2 ભૂમિહાર, 2 યાદવ, 2 પાટીદાર, 1 વોકાલિંગ અને 1 ખત્રી સમાજના મંત્રીનો તેમના મંત્રીમંડળમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

મોદી-3.0 કેબિનેટમાં મહિલા પ્રતિનિધિત્વ ઘટ્યુુંં
આ મંત્રી પરિષદમાં કુલ સાત મહિલાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, જેમાંથી બેને કેબિનેટ મંત્રી બનાવવામાં આવી છે. જ્યારે અગાઉની મંત્રી પરિષદમાં કુલ 10 મહિલા મંત્રીઓ હતી. સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં 74 મહિલા ઉમેદવારોએ જીત મેળવી હતી અને આ સંખ્યા 2019માં ચૂંટાયેલી 78 મહિલા ઉમેદવારો કરતા થોડી ઓછી છે.
રાજ્યસભાના સભ્ય નિર્મલા સીતારમણ અગાઉની સરકારમાં કેન્દ્રીય નાણામંત્રી હતા. કેન્દ્રીય કેબિનેટમાં આ તેમનો સતત ત્રીજો કાર્યકાળ છે. મોદી સરકારના પ્રથમ કાર્યકાળમાં તેઓ રક્ષા મંત્રી પણ રહી ચૂક્યા છે. તેમનો જન્મ 18 ઓગસ્ટ 1959ના રોજ તમિલનાડુના તિરુચિરાપલ્લીમાં થયો હતો.

ઝારખંડના ઘઇઈ નેતા અન્નપૂર્ણા દેવી કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળમાં બીજા મહિલા છે. રાજ્યમાં થોડા દિવસોમાં યોજાનારી વિધાનસભાની ચૂંટણી પહેલા ભાજપને મજબૂત કરવા માટે તેમને મુખ્ય નેતા તરીકે જોવામાં આવી રહ્યા છે. તે પહેલા આરજેડી સાથે જોડાયેલી હતી. પતિના અવસાન બાદ તેઓ ભાજપમાં જોડાયા હતા.

મધ્યપ્રદેશના અગ્રણી આદિવાસી નેતા સાવિત્રી ઠાકુર 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ધાર સીટથી જીત્યા.
ગુજરાતના ભાવનગરમાં તેમના હરીફ આમ આદમી પાર્ટીના ઉમેશ મકવાણાને 4.55 લાખ મતોના જંગી માર્જિનથી હરાવનાર નીમુબેન બાંભણિયાને મોદી કેબિનેટમાં રાજ્યકક્ષાના મંત્રી તરીકે સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.

રાજ્ય મંત્રી રક્ષા ખડસે પૂર્વ ભાજપના નેતા એકનાથ ખડસેના પુત્રવધૂ છે. મહારાષ્ટ્રમાંથી ત્રણ વખત સાંસદ. તેઓ 2014 માં જૈન વિરુદ્ધ રાવરથી લોકસભા ચૂંટણી લડ્યા અને જીત્યા. 2014માં તેઓ ત્રણ લાખથી વધુ મતોના માર્જિનથી ફરી જીત્યા હતા.

કર્ણાટકના વરિષ્ઠ નેતા શોભા કરંદલાજે (57), અગાઉ કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ રાજ્ય મંત્રી હતા. રાજ્ય ભાજપના નેતા બીએસ યેદિયુરપ્પાના નજીકના વિશ્વાસુ કરંદલાજે ત્રણ વખત લોકસભાના સભ્ય રહી ચૂક્યા છે.
કેન્દ્રીય મંત્રી પરિષદમાં પરત ફરેલ અનુપ્રિયા પટેલ, અન્ય પછાત વર્ગ કુર્મી સમુદાયના અગ્રણી નેતા છે અને અપના દળના સ્થાપક, સ્વર્ગસ્થ ડો. સોનેલાલ પટેલની પુત્રી છે. તેઓ અગાઉની સરકારમાં વાણિજ્ય રાજ્યમંત્રી હતા.